Γ. Ασημακόπουλος: Τι είναι η Κοινωνία της Πληροφορίας;

Η Κοινωνία της Πληροφορίας είναι κυρίαρχο ζήτημα στην στρατηγική των κρατών του αναπτυγμένου κόσμου. Στην Ευρώπη έχει επικρατήσει ο όρος «Κοινωνία της Πληροφορίας» ενώ στις Η.Π.Α. χρησιμοποιείται κυρίως ο όρος «Λεωφόρος της Πληροφορίας». Η διαφοροποίηση αυτή δεν είναι μόνο γλωσσική αλλά δηλωτική του διαφορετικού συλλογικού τρόπου οργάνωσης των δύο κοινωνιών. Η Ευρώπη, έχοντας αντλήσει πικρά αλλά χρήσιμα συλλογικά βιώματα καταστρεπτικών μεγάλων πολέμων, επιδιώκει την δόμηση της κοινωνίας της στη βάση των αξιών της δημοκρατίας, του σεβασμού του διαφορετικού, της ανεκτικότητας, της αλληλεγγύης και της προστασίας των κοινωνικά αδύναμων. Στην προσπάθεια της Ευρώπης να τοποθετήσει τις αξίες αυτές στο επίκεντρο τη τεχνολογικής επανάστασης των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών αξιοποιήθηκε ο όρος «Κοινωνία».

Η ψηφιοποιημένη πληροφορία αποτελεί το πιο σημαντικό συστατικό στοιχείο ενός νέου μοντέλου κοινωνικής και οικονομικής οργάνωσης βασισμένου στη χρήση των ΤΠΕ.

Πριν από την ευρύτατη εξάπλωση των Τεχνολογιών Πληροφορικής και Επικοινωνιών η πληροφορία ήταν δέσμια της ύλης στην οποία αποτυπωνόταν της, κυρίως της έντυπης μορφής της. Γι αυτό η ιστορία του ανθρωπίνου είδους μέχρι πρόσφατα περιγράφει ένα ταξίδι του ανθρώπου προς την πληροφορίας και όχι το αντίστροφο. Όλες οι προσπάθειες του ανθρώπου σχετίζονταν με τη δημιουργία χερσαίων, θαλάσσιων και εναέριων οδών που στόχευαν στην ασφαλή και γρήγορη μετάβαση προς την πληροφορία.

Σε όλη την ιστορία του ανθρωπίνου γένους η πληροφορία είναι στο επίκεντρο της ανθρώπινης δραστηριότητας, με τη μορφή εμπορικών συναλλαγών αλλά και επιστημονικών και τεχνολογικών γνώσεων. Για παράδειγμα η Βιβλιοθήκη της Αλεξάνδρειας οδήγησε στην άνθηση πολλών επιστημών όπως είναι η Γεωμετρία, τα Μαθηματικά, η Φιλοσοφία, η Αστρονομία, η Υδραυλική, η Ανατομία. Ταυτόχρονα όμως ήταν καθοριστική για την ανάπτυξη και την ακμή της ίδιας της πόλης επί αρκετούς αιώνες αφού αυτή αποτελούσε προορισμό των ανθρώπων της εποχής που κατευθύνονταν προς την πληροφορία.

Αυτό το ταξίδι του ανθρωπίνου γένους προς την πληροφορία αντιστράφηκε με την διάδοση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών. Από τη στιγμή που η πληροφορία από έντυπη έγινε ψηφιακή και το διαδίκτυο ένωσε όλες τις πηγές πληροφορίας του κόσμου με το σύνολο των ανθρώπων, έγινε εύκολη η μετάδοση, αποθήκευση και η επεξεργασία της. Στην εποχή της ψηφιοποιημένης και δικτυωμένης πληροφορίας η κατεύθυνση του ταξιδιού  μεταξύ ανθρώπου και πληροφορίας έχει αντιστραφεί. Η μετατροπή του φορέα της πληροφορίας από αναλογική σε ψηφιακή καθιστά την πληροφορία εύκολα προσπελάσιμη μέσω των δικτύων δεδομένων, χωρίς να απαιτείται πλέον η μετακίνηση του ανθρώπου εκεί όπου αυτή βρίσκεται φυσικά αποτυπωμένη.

Το διαδίκτυο είναι πλέον καθοριστικός παράγοντας σε σχεδόν κάθε ανθρώπινη δραστηριότητα. Ο τρόπος με τον οποίο εργάζεται, αγοράζει, διασκεδάζει, μετακινείται, μαθαίνει, κοινωνικοποιείται και πολιτεύεται επηρεάζεται σημαντικά από αυτό. Πέρα από το διαδίκτυο όπως το γνωρίζουμε με τη μορφή συνδεδεμένων υπολογιστών και φορητών τηλεφώνων που συνδέουν ανθρώπους με την πληροφορία, είναι πλέον σε εξέλιξη η αυτόνομη δικτύωση συσκευών μεταξύ τους. Το «Διαδίκτυο των Πραγμάτων» αποτελείται από πολλά μικρά, αυτόνομα και δικτυωμένα αντικείμενα τα οποία ανταλλάσουν και επεξεργάζονται δεδομένα αυτόματα. Μπορεί να είναι από απλά αντικείμενα καθημερινής χρήσης όπως οικιακές συσκευές για απομακρυσμένη παρακολούθηση, έως εξειδικευμένα αντικείμενα όπως αισθητήρες σε αυτοκίνητα, ιατρικά εμφυτεύματα, συσκευές που φοράμε κα.

Η ψηφιοποίηση τόσο μεγάλου όγκου δεδομένων οδηγεί στην εύκολη επεξεργασία της αφού αυτή πλέον γίνεται αυτόματα. Αυτοματοποίηση σημαίνει ταχύτητα και οικονομία στην επεξεργασία τεράστιου όγκου πληροφοριών. Κάτι που πριν λίγα χρόνια γινόταν σε μέρες από πολλούς ανθρώπους σήμερα γίνεται σε δευτερόλεπτα. Αυτή η αυτοματοποίηση της επεξεργασίας της πληροφορίας που αφορά κάθε πτυχή της ζωής του ατόμου είναι που γεννά τον σκεπτικισμό σχετικά με τον σκοπό της συλλογής και επεξεργασίας των δεδομένων.

Για παράδειγμα πριν κάποια χρόνια που επικρατούσε η χρήση αποκλειστικά μετρητών για αγορές ήταν πρακτικά αδύνατο να υπάρξει αυτοματοποιημένη και μαζική επεξεργασία των καταναλωτικών συνηθειών του κοινού. Σήμερα με τις αγορές μέσω πιστωτικών καρτών η άντληση τέτοιων πληροφοριών τεχνικά είναι ζήτημα δευτερολέπτων. Οι καταναλωτικές συνήθειες από την άλλη είναι αποκαλυπτικές για ευαίσθητες πτυχές της προσωπικότητας του ατόμου αφού μπορεί να καταδείξουν θέματα που αφορούν την υγεία, τις πολιτικές και θρησκευτικές πεποιθήσεις και τις σεξουαλικές προτιμήσεις του ατόμου.

Τέτοιες δυνατότητες ελέγχου της ατομικής συμπεριφοράς μπορούν εύκολα να οδηγήσουν σε ολοκληρωτικές κοινωνικές δομές. Στην Κοινωνία της Πληροφορίας κατά συνέπεια είναι κομβικό ζήτημα το θεσμικό πλαίσιο υπό του οποίου γίνεται η επεξεργασία των πληροφοριών, με στόχο την προστασία της προσωπικότητας του πολίτη μέσω των προβλέψεων για την προστασία των προσωπικών δεδομένων.

Η στρατηγική για την Κοινωνία της Πληροφορίας στηρίζεται σε μερικές απλές βασικές αρχές όπως οι ίσες ευκαιρίες και η πρόσβαση για όλους, η αρωγή της καινοτομίας και η άνθηση επιχειρηματικών πρωτοβουλιών καθώς και η προστασία των ατομικών ελευθεριών η λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών. Κάθε δημοκρατική πολιτεία οφείλει να φροντίζει ώστε η Κοινωνία της Πληροφορίας να είναι μια κοινωνία για όλους αίροντας αποκλεισμούς που βιώνουν μειονεκτικές κοινωνικές ομάδες, να διαφυλάσσονται σε αυτή τα δικαιώματα του πολίτη και να διασφαλίζεται η ελευθερία έκφρασης και πληροφόρησής του ατόμου.

Περισσότερα μπορείτε να βρείτε στο βιβλίο «Η Κοινωνία της Πληροφορίας» των Μ. Παρασκευά, Γ. Ασημακόπουλου και Β. Τριανταφύλλου που διατίθεται δωρεάν σε αποκλειστική μορφή με άδεια Creative Commons στη διεύθυνση https://repository.kallipos.gr/handle/11419/378