Μανώλης Χριστοδουλάκης: Η ιστορία του «αν» στο τείχος του Βερολίνου

Είναι χιλιοειπωμένο πως η ιστορία δεν γράφεται με «αν». Εντούτοις, πόσες φορές όλοι μας δεν έχουμε γοητευτεί από τον ανέξοδο αυτό πειρασμό και δεν έχουμε κάνει προβολές σε ένα υποτιθέμενο μέλλον, όπου τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί διαφορετικά, αλλάζοντας σημαντικά ιστορικά γεγονότα.

Η πτώση του τείχους του Βερολίνου και η αρχή της κατάρρευσης του Ανατολικού συνασπισμού πριν τριάντα χρόνια είναι από τα γοητευτικότερα ιστορικά γεγονότα και για τον κόσμο της αριστεράς κυρίως αλλά όχι μόνο, το κομμάτι της ιστορίας εκείνο που τον οδηγεί να δοκιμάσει να γράψει την ιστορία με «αν».

Έτσι με τη διατήρηση του τείχους και την επιβίωση του ανατολικού συνασπισμού (η επιτυχία της περεστρόικα και της γκλάσνοστ παίρνονται ως δεδομένα) το διπολικό σύστημα παγκόσμιας ισχύος θα είχε διατηρηθεί και ο κόσμος θα ήταν πιο δίκαιος, αφού δεν θα επικρατούσε η μονοκρατορία των ΗΠΑ. Ο καπιταλισμός θα ήταν πιο ανθρώπινος, αφού θα υπήρχε το αντίπαλο δέος και θα αναγκαζόταν να κάνει συχνότερα και πιο αποτελεσματικά αναδιανομή του πλούτου. Οι μικρότερες χώρες, όπως η Ελλάδα, σε ζητήματα εξωτερικής πολιτικής και άμυνας θα είχαν δυνατότητα να επενδύσουν, στιγμιαία βέβαια, στις αντιθέσεις των δύο υπερδυνάμεων και να βγουν ωφελημένες. Ακόμη, η βίαιη προσαρμογή των χωρών του ανατολικού μπλοκ στην οικονομία της αγοράς δεν θα είχε συμβεί, ή θα είχε συμβεί με διαφορετικό τρόπο, μέσω μιας κεντρικά σχεδιασμένης φιλελευθεροποίησης, με αποτέλεσμα την μείωση των οικονομικών απωλειών των πολιτών και την αποφυγή του σοκ που βίωσαν για σχεδόν μια δεκαετία. Τέλος η Ευρωπαϊκή Ένωση θα ήταν μια ένωση πιο δημοκρατική και με λιγότερο απαιτητικούς οικονομικούς στόχους.

Βέβαια αυτομάτως έρχεται και ο αντίλογος καθώς κάποιες προβολές τελικά, δεν είναι πάντα πιο ευχάριστες από την ιστορική πραγματικότητα. Άλλωστε η ζωή είναι πάντα πιο συναρπαστική. Έτσι μπορεί για μια εικοσαετία οι ΗΠΑ να απολάμβαναν την μονοκρατορία τους, αλλά ήδη εδώ και δέκα χρόνια λαμβάνει χώρα ο μετασχηματισμός του διεθνούς συστήματος ισχύος και ισορροπίας σε πολυπολικό, δίνοντας πολλές περισσότερες ευκαιρίες σε όλες τις χώρες να αναδειχθούν και να εξυπηρετήσουν τα συμφέροντα τους. Από την άλλη το σοκ που βιώσαν οι χώρες του ανατολικού συνασπισμού τα πρώτα χρόνια μπορεί να ήταν πρωτόγνωρο, αλλά αυτή την στιγμή οι ίδιες χώρες έχουν μεταμορφωθεί σε χώρες πρότυπα της ελεύθερης οικονομίας και χώρες-οδηγοί στην κούρσα της ανάπτυξης, με τους πολίτες τους, να μετέχουν όλο και περισσότερο στην παραγωγή, αλλά και στην κατανάλωση του παραγόμενου πλούτου. Τέλος, η ευρωπαϊκή ενοποίηση χωρίς της πτώση του τείχους και την κατάρρευση του ανατολικού μπλοκ δεν θα εξελισσόταν σε αυτό που ονομάζουμε σήμερα Ευρωπαϊκή Ένωση.

Το πιο περίεργο όμως που συμβαίνει με το γεγονός της πτώσης του Τείχους του Βερολίνου, είναι ότι το «αν» στην συζήτηση μπαίνει κυρίως από αυτούς που ήταν από την έξω πλευρά του, την πλευρά της δύσης, της δημοκρατίας της οικονομικής ευμάρειας. Βέβαια το σύνθημα «Ο λαός είμαστε εμείς» που δονούσε την Ανατολική Γερμανία το φθινόπωρο του 1989, αλλά και η ταχύτητα της πτώσης του καθεστώτος, αποδεικνύουν πως ήταν συντριπτική λαϊκή απαίτηση το τέλος της ανατολικής Γερμανίας. Επιπλέον, το γεγονός ότι η πτώση του τείχους του Βερολίνου λειτούργησε ως ντόμινο στη διαδικασία κατάρρευσης του ανατολικού συνασπισμού, επιβεβαιώνει ότι η μεγάλη κοινωνική πλειοψηφία αυτών των χωρών απέρριπτε κατηγορηματικά και την ύπαρξη του κομμουνιστικού συστήματος και κάθε προσπάθεια μεταρρύθμισης του. Και ιδιαίτερα το ότι η πτώση του τείχους έγινε χωρίς να χυθεί σταγόνα αίματος πολλαπλασιάζει τον θρίαμβο της δημοκρατίας.

Η ιστορία λοιπόν δεν γράφεται με «αν». Το «αν» στην πολιτική είναι σημαντικό για να κάνουμε υποθέσεις στο τώρα, σχεδιάζοντας το αύριο. Αν λοιπόν τώρα πάρουμε τις σωστές αποφάσεις, το ευρωπαϊκό οικοδόμημα, η οικογένεια της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το παιδί της πτώσης του τείχους – αφού εξελίχτηκε έκτοτε από ένα γαλλογερμανικό συμβιβασμό, σε έναν παγκόσμιο παίκτη – θα διαμορφώσει ένα μέλλον κοινωνικά δίκαιο, πολιτικά σταθερό και οικονομικά ευοίωνο, για όλους τους πολίτες της, μακριά από τα πολιτικά άκρα και με σεβασμό πάντα στις αξίες του ανθρωπισμού, του διεθνούς δικαίου και της δημοκρατίας. Έτσι θα τιμηθούν όπως πρέπει και οι 136 πολίτες του Ανατολικού Βερολίνου, που έχασαν τη ζωή τους προσπαθώντας να δραπετεύσουν στο Δυτικό Βερολίνο.

Και επειδή κανένας δεν ξεχνά, και τίποτα δεν ξεχνιέται… η τελευταία χωρισμένη ευρωπαϊκή πρωτεύουσα, είναι η Λευκωσία και το βόρειο κομμάτι του νησιού παραμένει υπό τουρκική κατοχή από το 1974.

45 χρόνια είναι πολλά!

 

ΑΡΘΡΟ ΜΑΝΩΛΗ ΧΡΙΣΤΟΔΟΥΛΑΚΗ, ΓΡΑΜΜΑΤΕΑ ΚΙΝΗΜΑΤΟΣ ΑΛΛΑΓΗΣ ΣΤΟ «tovima.gr» ΓΙΑ ΤΑ 30 ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΠΤΩΣΗ ΤΟΥ ΤΕΙΧΟΥΣ ΤΟΥ ΒΕΡΟΛΙΝΟΥ