Μελέτη της NASA: Ο άνθρωπος «στεγνώνει» τον Αμαζόνιο

Οι επιστήμονες στο εργαστήριο Jet Propulsion της NASA, στην Πασαντίνα της Καλιφόρνιας, ανέλυσαν δεδομένα δεκαετιών, τόσο από το ίδιο το έδαφος όσο και από τους δορυφόρους, πάνω από δάσος του Αμαζονίου, για να εντοπίσουν αφενός πόση υγρασία υπάρχει στην ατμόσφαιρα και αφετέρου πόση υγρασία χρειάζεται για τη συντήρηση του οικοσυστήματος.

«Παρατηρήσαμε ότι, τις τελευταίες δύο δεκαετίες, σημειώθηκε σημαντική αύξηση της ξηρότητας στην ατμόσφαιρα, καθώς και στην ατμοσφαιρική ζήτηση για νερό πάνω από το τροπικό δάσος», δήλωσε ο Armineh Barkhordarian, επικεφαλής της μελέτης. «Συγκρίνοντας αυτή την τάση με τα δεδομένα από μοντέλα που καταγράφουν τη μεταβλητότητα του κλίματος σε βάθος χιλιάδων ετών, διαπιστώσαμε ότι η μεταβολή της ατμοσφαιρικής ξηρασίας είναι πολύ μεγαλύτερη από την αναμενόμενη, που προκαλείται από την ίδια τη φυσική μεταβλητότητα του κλίματος».

Επομένως, αν δεν είναι φυσικό επακόλουθο, τι προκαλεί την ξηρότητα πάνω από το τροπικό δάσος του Αμαζονίου;

Ο Barkhordarian τόνισε ότι τα αυξημένα επίπεδα αερίων του θερμοκηπίου ευθύνονται κατά το ήμισυ, περίπου, για την αυξημένη ξηρασία. Το υπόλοιπο ποσοστό, όμως, είναι το αποτέλεσμα της συνεχιζόμενης και ολοένα και αυξανόμενης ανθρώπινης δραστηριότητας, με πιο σημαντική την καύση των δασών για χάρη της γεωργίας και της βόσκηση των ζώων. Ο συνδυασμός αυτών των δραστηριοτήτων κάνει το κλίμα του Αμαζονίου να ζεσταθεί.

Όταν, όμως, ένα δάσος καίγεται, απελευθερώνονται σωματίδια στην ατμόσφαιρα, που ονομάζονται αερολύματα. Μεταξύ άλλων, λοιπόν, βλαβερών αερίων, απελευθερώνεται μαύρος άνθρακας (αιθάλη). Ενώ τα φωτεινά ή ημιδιαφανή αερολύματα αντικατοπτρίζουν την ακτινοβολία, τα πιο σκούρα αερολύματα την απορροφούν. Ο μαύρος άνθρακας, που απορροφά τη θερμότητα από τον ήλιο, κάνει την ατμόσφαιρα να ζεσταθεί. Και μπορεί, επίσης, μάλιστα, να «παρέμβει» στον σχηματισμό σύννεφων και, συνεπώς, στη βροχόπτωση.

Γιατί έχει σημασία

Ο Αμαζόνιος είναι το μεγαλύτερο τροπικό δάσος στη Γη.

Ένας υγιής Αμαζόνιος απορροφά δισεκατομμύρια τόνους διοξειδίου του άνθρακα (CO2) ετησίως μέσω της φωτοσύνθεσης.

Με την απομάκρυνση του CO2 από την ατμόσφαιρα, ο Αμαζόνιος βοηθά, όσο ελάχιστα συστήματα στον πλανήτη, στο να μένουν χαμηλά οι θερμοκρασίες στη Γη, ρυθμίζοντας κλίμα. Αλλά είναι ένα εξαιρετικά ευάλωτο σύστημα στην ξηρότητα και στην αύξηση της θερμοκρασίας.

Τα δέντρα και τα φυτά χρειάζονται νερό, τόσο για τη φωτοσύνθεση όσο και για να κρυώνουν όταν έχει ζέστη. Παίρνουν, λοιπόν, νερό από το έδαφος μέσω των ριζών τους και απελευθερώνουν υδρατμούς από τους πόρους στα φύλλα τους στην ατμόσφαιρα, δροσίζοντας τον αέρα. Οι υδρατμοί αυτοί ανεβαίνουν, τελικά, πιο ψηλά, για να σχηματίσουν σύννεφα. Τα σύννεφα παράγουν βροχή, η οποία αναπληρώνει με τη σειρά της το νερό στο έδαφος, επιτρέποντας στον κύκλο να συνεχιστεί.

Τα τροπικά δάση παράγουν κατά 80% «δική τους» βροχή, ειδικά κατά τη διάρκεια της ξηράς περιόδου. Αλλά όταν ο κύκλος αυτός διακόπτεται, από την αύξηση του ξηρού αέρα για παράδειγμα, ένας νέος κύκλος τίθεται σε κίνηση -ένας με σημαντικές επιπτώσεις, ιδιαίτερα στον νοτιοανατολικό Αμαζόνιο, όπου τα δέντρα μπορούν να ζήσουν περισσότερο από τέσσερις έως πέντε μήνες ξηρασίας!

«Είναι θέμα προσφοράς και ζήτησης. Με την αύξηση της θερμοκρασίας και την ξήρανση του αέρα πάνω από τα δέντρα, τα δέντρα πρέπει να δροσιστούν για να κρυώσουν και να προσθέσουν περισσότερους υδρατμούς στην ατμόσφαιρα, αλλά το έδαφος δεν έχει επιπλέον νερό για να τραβήξουν τα δέντρα», δήλωσε ο Sassan Saatchi, συγγραφέας της μελέτης. «Η μελέτη μάς δείχνει ότι η ζήτηση αυξάνεται, η προσφορά μειώνεται και εάν συνεχιστεί αυτό, το δάσος μπορεί να μην είναι πλέον σε θέση να διατηρηθεί».

Οι επιστήμονες παρατήρησαν ότι η πιο σημαντική και συστηματική ξήρανση της ατμόσφαιρας βρίσκεται στη νοτιοανατολική περιοχή, όπου ο όγκος της αποψίλωσης και της γεωργικής επέκτασης είναι πολύ μεγαλύτερος. Αλλά βρήκαν, επίσης, ξήρανση και στον βορειοδυτικό Αμαζόνιο, μια περιοχή που, συνήθως, δεν έχει ξηρά περίοδο.

Αν αυτή η τάση συνεχιστεί μακροπρόθεσμα και το τροπικό δάσος φτάσει στο σημείο όπου δεν θα μπορεί, πλέον, να λειτουργήσει σωστά, πολλά από τα δέντρα και τα είδη που ζουν μέσα στο οικοσύστημα των τροπικών δασών του μπορεί να μην είναι σε θέση να επιβιώσουν.

Καθώς τα δέντρα πεθαίνουν, ιδιαίτερα τα μεγάλα και τα παλαιότερα, απελευθερώνουν CO2 στην ατμόσφαιρα. Και όσο λιγότερα δέντρα υπάρχουν, τόσο λιγότερο C02 θα μπορεί να απορροφήσει η περιοχή του Αμαζονίου -δηλαδή θα χάσουμε, ουσιαστικά, έναν σημαντικότατο ρυθμιστή του κλίματος.