Ομιλία στην Ολομέλεια της Βουλής για το νομοσχέδιο για τους εντυποανάπηρους (Βίντεο)

Ομιλία στην Ολομέλεια της Βουλής για την επεξεργασία και εξέταση του σχεδίου νόμου του Υπουργείου Πολιτισμού και Αθλητισμού «Ενσωμάτωση της Οδηγίας (Ε.Ε.) 2017/1564 του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου της 13ης Σεπτεμβρίου 2017 σχετικά με ορισμένες επιτρεπόμενες χρήσεις ορισμένων προστατευόμενων έργων και άλλων αντικειμένων προστασίας δυνάμει δικαιωμάτων πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων προς όφελος των τυφλών, των αμβλυώπων και των ατόμων με άλλα προβλήματα ανάγνωσης εντύπων και για την τροποποίηση της Οδηγίας 2001/29/ΕΚ για την εναρμόνιση ορισμένων πτυχών του δικαιώματος του δημιουργού και συγγενικών δικαιωμάτων στην κοινωνία της πληροφορίας».

Κύριε Πρόεδρε, Κυρίες και κύριοι Συνάδελφοι,

Θα ήθελα καταρχάς να αναφερθώ στην απώλεια της μεγάλης μας ποιήτριας Κικής Δημουλά. Πιο φτωχά τα ελληνικά γράμματα και ο ελληνικός πολιτισμός χωρίς εκείνη. Το έργο της τεράστιο, παρακαταθήκη για τις επόμενες γενιές.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,

Συζητάμε σήμερα στην Ολομέλεια την ενσωμάτωση της Οδηγίας 1564/2017 στην ελληνική έννομη τάξη.
Η Οδηγία αντιστοιχεί στις διατάξεις της Συνθήκης του Μαρακές του Παγκόσμιου Οργανισμού Διανοητικής Ιδιοκτησίας.

Πρόκειται για μια πολύ σημαντική ευρωπαϊκή Οδηγία, που στόχο έχει να διευκολύνει συμπολίτες μας τυφλούς, αμβλύωπες και γενικότερα άτομα με προβλήματα όρασης και ανάγνωσης εντύπων να έχουν πρόσβαση σε προστατευόμενα έργα πνευματικής ιδιοκτησίας και συγγενικών δικαιωμάτων.

Αυτή η παροχή ισότιμης πρόσβασης και ίσων ευκαιριών για όλους στη μόρφωση, την εκπαίδευση, την ψυχαγωγία, την κοινωνική και επαγγελματική ένταξη, είναι πρωταρχική υποχρέωση της Πολιτείας.
Και αυτό το αναγνωρίζουμε όλοι.

Πιο συγκεκριμένα αγαπητοί συνάδελφοι,
Με το Νομοσχέδιο τροποποιείται το άρθρο 28Α ν. 2121/1993, το οποίο ρύθμιζε έως σήμερα την αναπαραγωγή έργων προς όφελος τυφλών και κωφαλάλων.

Και αντικαθίσταται από ένα λεπτομερές πλαίσιο για την πρόσβαση των εντυποανάπηρων και των προσώπων με άλλες αναπηρίες σε προστατευόμενα έργα.

Δίνεται η δυνατότητα σε φορείς που έχουν νόμιμη πρόσβαση σε προστατευόμενα έργα να παράγουν αντίγραφα αυτών σε προσβάσιμο μορφότυπο έργων ή να διαθέτουν τα αντίγραφα αυτά σε μη κερδοσκοπική βάση προκειμένου αυτά να χρησιμοποιηθούν από πρόσωπα που έχουν προβλήματα ανάγνωσης εντύπων.

Βιβλία, περιοδικά, εφημερίδες, παρτιτούρες, οι εικονογραφήσεις που συνοδεύουν τα έντυπα, καθώς και έργα που δεν είναι ενσωματωμένα σε έντυπα, όπως τα ψηφιακά και ηχητικά έργα μετατρέπονται σε προσβάσιμη μορφή με τη χρήση των κατάλληλων κάθε φορά μέσων.

Έτσι, ενδεικτικά μπορεί να χρησιμοποιηθεί η γραφή Braille, τα μεγάλα τυπογραφικά στοιχεία, τα προσαρμοσμένα ηλεκτρονικά βιβλία, τα ακουστικά βιβλία και οι ραδιοφωνικές μεταδόσεις.
Ως προς τους φορείς που αναλαμβάνουν τη μετατροπή των έργων το νομοσχέδιο προβλέπει ότι είναι οργανισμοί, σωματεία, ενώσεις, δημόσιοι φορείς ή άλλοι αναγνωρισμένοι φορείς που παρέχουν εκπαίδευση και πρόσβαση σε επωφελούμενους σε μη κερδοσκοπική βάση.

Όπως ανέφερα και στην Επιτροπή, εδώ υπάρχει το ζήτημα, ότι δεν διευκρινίζεται ποιος φορέας είναι υπεύθυνος για τη χορήγηση των συγγραμμάτων των προπτυχιακών και μεταπτυχιακών φοιτητών και υποψηφίων διδακτόρων που είναι άτομα με προβλήματα όρασης.
Η χορήγηση θα γίνεται από τις δανειστικές βιβλιοθήκες των ΑΕΙ;
Θα είναι υποχρεωμένες να διατηρούν τα συγγράμματα σε προσβάσιμη μορφή για τυφλούς;

Επίσης, δεν περιγράφονται τα χαρακτηριστικά του «αρμόδιου φορέα».
Στην ακρόαση των φορέων τέθηκε το ερώτημα ποιοι θα είναι οι αρμόδιοι αυτοί φορείς που προβλέπει το Νομοσχέδιο.

Πώς δηλαδή οι δημιουργοί και οι εκδότες θα γνωρίζουν ότι παραχωρούν τα έργα τους σε πιστοποιημένους φορείς ώστε να είναι βέβαιοι ότι δε θα υπάρξει αθέμιτη διακίνησή τους.

Είπατε κα Υπουργέ στην Επιτροπή ότι δεν προβλέπεται στα πλαίσια της Οδηγίας κάποια συγκεκριμένη εξουσιοδότηση σε φορείς.

Άρα δεν έχει νόημα να μιλάμε για εξουσιοδοτημένους φορείς.

Είναι αυτονόητο, ότι πρωταρχικός στόχος όλων μας πρέπει να είναι ο περιορισμός της γραφειοκρατίας ώστε να μη δημιουργηθούν άλλα προβλήματα στους συνανθρώπους μας με αναπηρία.

Πιστεύω όμως ότι πρέπει να δείτε το θέμα ώστε να προκύπτει με σαφήνεια η ιδιότητα του φορέα που θα ζητάει τα έργα αυτά.
Να υπάρχει ασφάλεια δηλαδή ως προς το ότι ο συγκεκριμένος φορέας λειτουργεί προς όφελος των εντυποανάπηρων.

Σημαντική είναι επίσης η δυνατότητα που δίνεται για τη μετατροπή έργων και στους ίδιους τους επωφελούμενους ή σε πρόσωπα που λειτουργούν για λογαριασμό τους.

Και περνάω στις προϋποθέσεις που πρέπει να πληρούνται ώστε η μετατροπή των έργων να είναι νόμιμη.

Πυρήνας του Νομοσχεδίου είναι η παροχή της δυνατότητας για μετατροπή χωρίς να χρειάζεται άδεια ή αμοιβή του δημιουργού. Τούτο όμως υπό προϋποθέσεις.

Πρωταρχική προϋπόθεση συνιστά η πρόσβαση του φορέα στο έργο να είναι σύμφωνη με το νόμο, με βάση το δίκαιο της πνευματικής ιδιοκτησίας και των συγγενικών δικαιωμάτων, καθώς και να υπάρχει σεβασμός της ακεραιότητας του έργου κατά τη μετατροπή.

Επίσης, σύμφωνα με το άρθρο 6 του νομοσχεδίου κάθε φορέας οφείλει να λαμβάνει όλα τα μέτρα για την αποτροπή της περαιτέρω τυχόν παράνομης αναπαραγωγής των έργων, να δημοσιοποιεί τον τρόπο με τον οποίο αποτρέπει την πειρατεία των έργων, καθώς και να διατηρεί κατάλογο με τα έργα των οποίων διαθέτει αντίγραφα σε προσβάσιμη μορφή.

Αντίστοιχα οι εκδότες, υποχρεούνται να παρέχουν στους φορείς τα έργα σε ψηφιακή μορφή.

Εδώ υπάρχει το εξής ζήτημα: Μήπως θα έπρεπε να προβλέπεται ότι θα πρέπει να προϋπάρχει σχετικό αίτημα από τους επωφελούμενους;
Σε περίπτωση άρνησης των εκδοτών, οι φορείς μπορούν να καταφύγουν στη δικαιοσύνη κατά τις διατάξεις των άρθρων 946 επ. του Κώδικα Πολιτικής Δικονομίας.

Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι η διαδικασία αυτή είναι δαπανηρή και χρονοβόρα και θα έπρεπε να εξετασθεί και η ύπαρξη διοικητικής διαδικασίας για την επίλυση τέτοιων προβλημάτων.

Και περνάω στο άρθρο 7 σχετικά με την αποζημίωση των δικαιούχων.

Σύμφωνα με το Νομοσχέδιο λοιπόν, το καθεστώς της αποζημίωσης των δικαιούχων για τα έργα που μετατρέπονται με βάση την παρούσα Οδηγία και χρησιμοποιούνται στην πρωτοβάθμια, δευτεροβάθμια και τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι το ίδιο με την αποζημίωση των δικαιούχων για όλα τα υπόλοιπα εκπαιδευτικά έργα.

Εδώ πρέπει να μας αποσαφηνίσετε κα Υπουργέ, ποιο είναι το πλαίσιο για τα συγγράμματα ξένων γλωσσών.

Επίσης, πώς θα εφαρμοστεί η διάταξη στην περίπτωση τυφλών φοιτητών ή υποψήφιων διδακτόρων που θα δανείζονται τα βιβλία από τις δανειστικές βιβλιοθήκες των ΑΕΙ, όπως ανέφερα και νωρίτερα;

Σε μια τέτοια περίπτωση, η αποζημίωση θα καταβάλλεται εφάπαξ ή κάθε φορά που το βιβλίο παραχωρείται σε τυφλό φοιτητή ή υποψήφιο διδάκτορα;

Ακόμη, έχει τεθεί το ζήτημα της καταβολής εύλογης αμοιβής των δημιουργών, όπως έχει θεσπισθεί σε άλλες χώρες.

Το βέβαιο είναι κα Υπουργέ, ότι δεν θα πρέπει να επιβαρύνονται οι ίδιοι οι επωφελούμενοι ή οι φορείς που λειτουργούν για λογαριασμό τους και ακόμα και σήμερα παρέχουν μεγάλη βοήθεια σε άτομα με αναπηρίες αναλαμβάνοντας και σημαντικά κόστη.

Αντιθέτως, η Πολιτεία είναι αυτή που πρέπει να μεριμνήσει ώστε το έργο του πνευματικού δημιουργού να αναγνωρίζεται και να κατοχυρώνεται.

Κυρίες και κύριοι συνάδελφοι,
Να σημειωθεί επίσης ότι το πλαίσιο που θέτει το Νομοσχέδιο ισχύει και για έργα που συνίστανται σε προγράμματα ηλεκτρονικού υπολογιστή καθώς και σε βάσεις δεδομένων.

Να σταθώ τέλος, στο πολύ σημαντικό άρθρο 8 του Νομοσχεδίου όπου επεκτείνονται οι ρυθμίσεις και στους κωφούς.

Συγκεκριμένα προβλέπεται ότι επιτρέπεται προς όφελος κωφών χωρίς άδεια και αμοιβή του δικαιούχου η αναπαραγωγή και διάθεση έργου όταν η χρήση αυτή δεν έχει εμπορικό χαρακτήρα.

Ολοκληρώνοντας αγαπητοί συνάδελφοι,
Το συζητούμενο νομοσχέδιο έχει ως στόχο τη διευκόλυνση της πρόσβασης των τυφλών συμπολιτών μας και γενικότερα των ατόμων με προβλήματα ανάγνωσης εντύπων σε δημοσιευμένα έργα.

Είναι ένα αυτονόητο δικαίωμα όλων των πολιτών και είναι υποχρέωσή μας να θέσουμε το πλαίσιο ώστε η πρόσβαση αυτή να είναι εγγυημένη, γρήγορη και χωρίς προβλήματα.
Όπως απαιτούν οι αρχές ενός σύγχρονου κράτους.

Ταυτόχρονα όμως, θα πρέπει να διασφαλισθεί ότι προστατεύεται η πνευματική ιδιοκτησία των δημιουργών και αποτρέπεται με κάθε τρόπο η παράνομη αναπαραγωγή και διάθεση έργων.

Σας καλούμε λοιπόν να δείτε τις προτάσεις μας, ώστε το Νομοσχέδιο να μπορέσει πραγματικά να λειτουργήσει προς όφελος των πολιτών και να λύσει προβλήματα που σήμερα αντιμετωπίζουν τα άτομα με αναπηρία.