Π. Κατσούλης: Τα 10 δις ευρώ του Ε.Π.Α. 2021 – 2025 και το παραγωγικό μοντέλο

Ολοκληρώθηκε η μηνιαία διαβούλευση του “Εθνικού Προγράμματος Ανάπτυξης 2021-2025”, προϋπολογισμού 10 δις ευρώ, με τα 7 εξ αυτών να αναφέρεται πως θα διατεθούν τη διετία 2021 – 2022. Αφορούσε κείμενο 66 σελίδων, το οποίο ως Πρόγραμμα Δημοσίων Επενδύσεων (Π.Δ.Ε.) “καθορίζει για την ως άνω πρώτη προγραμματική περίοδο, τις προτεραιότητες ανά τομέα πολιτικής στο πλαίσιο των εθνικών αναπτυξιακών στόχων…”. Τέλος του έτους θα εγκριθούν τα “Ειδικά, Τομεακά και Περιφερειακά Προγράμματα” που το απαρτίζουν.  

ΑΝ η πρόβλεψη των 10 δις € κρατικών πόρων του Ε.Π.Α. υλοποιηθεί – διότι στο τέλος του 2019 η κυβέρνηση της Ν.Δ. παρέδωσε 750 εκατ. € λιγότερες δημόσιες επενδύσεις σε σχέση με το 2018, με την αυτοδιοίκηση να είναι η μεγάλη χαμένη της μείωσης αφού στους δήμους και στις περιφέρειες κατευθύνθηκαν 850 εκατ. € λιγότεροι πόροι σε σχέση με το 2018 – ΤΟΤΕ σε συνδυασμό με τους πόρους τριών ακόμη χρηματοδοτικών εργαλείων που θα “τρέχουν” παράλληλα, ήτοι οι “γέφυρες” του νυν Ε.Σ.Π.Α., το νέο Ε.Σ.Π.Α. και αυτό του Ευρωπαϊκού Ταμείου Ανάκαμψης, καθίσταται αναγκαία η κατάθεση ορισμένων πρώτων πολιτικών επισημάνσεων που να σχετίζονται με το κυρίαρχο διακύβευμα:

 Ανασυγκρότηση ή Διαιώνιση του υπάρχοντος παραγωγικού μοντέλου;

ΕΠ.1η: Η απόκλιση διαπιστώσεων και αναπτυξιακών ιεραρχήσεων. Στο μισό κείμενο του Ε.Π.Α. αναφέρονται: α) Οι συνέπειες της δεκαετούς κρίσης, όπως “υψηλό επίπεδο ανεργίας, μεγάλος κίνδυνος φτώχειας και κοινωνικού αποκλεισμού, περιφερειακές και κοινωνικές ανισότητες”…β) Η αναγκαιότητα της “δομικής αναδιάρθρωσης του παραγωγικού υποδείγματος της χώρας” και “η στροφή του παραγωγικού ιστού της χώρας σε ένα νέο υπόδειγμα που μπορεί να πετύχει ανταγωνιστική και εύρωστη λειτουργία σε ένα ευμετάβλητο διεθνές περιβάλλον…”.

Στο υπόλοιπο μισό του κειμένου και στα πεδία της εφαρμοσμένης πολιτικής οι διαπιστώσεις “ξεχνιούνται”. Όλα όσα προτείνονται ως στόχοι και διαδικασίες, δεν αφορούν χώρα που βίωσε δεκαετή πορεία οικονομικής κρίσης και φτωχοποίησης. Διατηρούνται απαράλλακτες οι συγκεντρωτικές γραφειοκρατικές δομές και οι αναποτελεσματικές πελατειακές πολιτικές διαδικασίες ελέγχου. 

ΕΠ.2η: Η διεύρυνση αντί του περιορισμού των περιφερειακών ανισοτήτων. Προβλέπονται πόροι 2.25 δις € για όλες τις περιφέρειες της χώρας και 7.75 δις € για την κεντρική κυβέρνηση. Το συγκεντρωτικό επιτελικό και πελατειακό κράτος της Ν.Δ. κρατά το 75% των πόρων, διανέμοντας “ψίχουλα” στις περιφέρειες. Η αποκέντρωση συνεχίζει να προκαλεί πολιτική αλλεργία στη Ν.Δ.

ΕΠ.3η: Η ένταση των ενδοπεριφερειακών ανισοτήτων, αφού περιφέρειες όπως του Νοτίου Αιγαίου, της Ηπείρου, των Ιονίων νήσων, της Δυτικής Μακεδονίας και του Βορείου Αιγαίου, θα έχουν προϋπολογισμό έργων τέσσερις φορές μικρότερο από εκείνον της Αττικής. Στις “τυχερές” περιφέρειες η Δυτική Ελλάδα, αφού προβλέπεται να έχει το ½ του προϋπολογισμού της Αττικής!

ΕΠ.4η: Η “δημιουργικά ασάφεια” – ανεπάρκεια των αναπτυξιακών στόχων. Στο στόχο της “Έξυπνης Ανάπτυξης” αναφέρεται η δημιουργία “κεντρικών Ερευνητικών Κέντρων”. Πάντα “κεντρικά” και διόλου περιφερειακά, αλλά και αορίστως. Πόσα ΕΚ; Σε ποιους τομείς επιστημονικής έρευνας και καινοτομίας (π.χ. υγείας, αγροδιατροφής); Με ποια πανεπιστήμια; Με ποια σχέση με τις επιχειρήσεις; 

Στο στόχο της “Κοινωνικής Ανάπτυξης” αναφέρονται 14 έργα. Μοιάζει ορθό, αφού στο στόχο περιλαμβάνονται και οι μεγάλες ανάγκες της υγείας. Όμως στην τομεακή κατανομή των πόρων διατίθεται το 1,5% του προϋπολογισμού, ήτοι για 5 χρόνια το “ιλιγγιώδες” ποσό των 150 εκ. € στο Υπουργείο Υγείας!

Ο στόχος της “Εξωστρέφειας” (υπάρχει άραγε εσωστρεφής ανάπτυξη;), αναφέρεται στην προώθηση του τουρισμού, με βαρύτητα στα μουσεία, στον αρχαιολογικό τουρισμό και στη γενικόλογη αύξηση της προώθησης των γεωργικών προϊόντων. Καμία αναφορά στην προώθηση συνεργειών παραγωγικών τομέων, όπως της βιολογικής γεωργίας και κτηνοτροφίας, της ευφυούς γεωργίας και της αγροδιατροφής, με το τουριστικό προϊόν, ικανές να φέρουν υψηλή προστιθέμενη αξία. Με αποτέλεσμα στο Ε.Π.Α. να μην υπάρχει ούτε καν λεκτική πρόβλεψη για τον αγροδιατροφικό τομέα. Στο δε τομεακό πρόγραμμα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης, η κατανομή για πέντε χρόνια είναι 28 εκ. €, ήτοι το 0,28% του Ε.Π.Α.

Συνολικά δεν υφίσταται η ελάχιστη προβλεπόμενη σύνδεση με το Ε.Σ.Π.Α. (νυν και αυριανό), όπως και με το πρόγραμμα Ανάκαμψης, όταν αυτό εγκριθεί. Χαρακτηριστικά, στις σελίδες 48&49 του κειμένου αναφέρεται πως “αποτελεί ένα μόνο μέρος του σχεδίου και κανένας στόχος, καμιά τιμή στόχος, δεν είναι δεσμευτική και απόλυτη, είναι απλά μια κατεύθυνση”!

ΕΠ.5η: Ο κατακερματισμός των προτεινόμενων έργων. Στους 5 αναπτυξιακούς άξονες του Ε.Π.Α. κατανέμονται 59 έργα, ήτοι 11 έργα για κάθε άξονα. Με βάσει τα υποσχόμενα 10 δις €, τότε σε κάθε έργο εκ των 59 σε όλη τη χώρα, αντιστοιχεί ετήσιος προϋπολογισμός 23.169.000 €. Εάν δε λόγω των πάμπολλων στόχων και προτεραιοτήτων τα υπό έγκριση τελικά έργα διπλασιασθούν, όπως “παροτρύνει” η απαρίθμηση των στόχων, τότε ο ετήσιος προϋπολογισμός εκάστου πανελλαδικής εμβέλειας έργου θα ανέρχεται σε 11.584.000 €. Δυστυχώς το μελλοντικό παραγωγικό αποτύπωμα αυτών των έργων θα είναι εξαιρετικά μικρό. 

ΕΠ.6η: Η πελατειακή διανομή πόρων. Προβλέπεται μεγάλο αποθεματικό 750 εκατ. €, για το ενδεχόμενο “κρίσης μεγάλων διαστάσεων”. Εάν αυτή δεν υπάρξει, τότε σε ετήσια βάση θα διατεθούν με αποφάσεις υπουργών και άνευ κριτηρίων 150 εκατ. €! Δεν λαμβάνεται μέριμνα, έστω προληπτικά, οι πόροι αυτοί να διατεθούν στους πληττόμενους της υγειονομικής κρίσης, όπως για παράδειγμα οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις, οι αγρότες και αλιείς. 

Οι συντηρητικές επιλογές της κυβέρνησης της Ν.Δ. και στο Ε.Π.Α. 2021 – 2025:

• Διαιωνίζουν το χρεωκοπημένο παραγωγικό μοντέλο της χώρας

• Εντείνουν τις περιφερειακές ανισότητες

• Διευρύνουν το χάσμα των “εχόντων και κατεχόντων” με τους “μη έχοντες” 

Μόνο μια νέα προοδευτική κυβερνητική πλειοψηφία μπορεί να αντιστρέψει αυτές τις επιλογές και να προχωρήσει στη σταδιακή και αναγκαία παραγωγική ανασυγκρότηση της χώρας.

Κατσούλης Παναγιώτης

Εκπαιδευτικός

Πρώην Δήμαρχος Ιεράς Πόλεως Μεσολογγίου

 Μέλος Ν.Ε. ΣΥ.ΡΙΖ.Α. – ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΗ ΣΥΜΜΑΧΙΑ Αιτωλ/νίας