Έξυπνος τζόγος ή έξυπνος εθισμός; – Ποια τα όρια της τεχνολογικής επανάστασης

Η τεχνολογία μεταμορφώνει τον τζόγο: Καινοτομία ή παγίδα εθισμού; Μάθε ποια είναι τα όρια ανάμεσα στον έξυπνο τζόγο και τον ψηφιακό εθισμό.

Η μετάβαση του τζόγου στο ψηφιακό περιβάλλον δεν είναι πια τεχνολογική μόδα αλλά αναδιάρθρωση μιας ολόκληρης βιομηχανίας.

Η τεχνητή νοημοσύνη (AI) εξατομικεύει εμπειρίες και εντοπίζει «σημάδια κινδύνου», το blockchain υπόσχεται διαφάνεια στις συναλλαγές, ενώ η εικονική πραγματικότητα (VR) ανεβάζει την απορρόφηση του παίκτη σε νέα επίπεδα.

Μαζί με την καινοτομία, όμως, έρχονται και νέα ρυθμιστικά μέτρα – αλλά και ανοιχτά ερωτήματα για την αποτελεσματικότητα και την ηθική των εργαλείων αυτών.

AI: από την εξατομίκευση στην έγκαιρη ανίχνευση κινδύνου

Οι πλατφόρμες «υπεύθυνου παιχνιδιού» αξιοποιούν πλέον αλγορίθμους για να αναλύουν μοτίβα συμπεριφοράς και να εντοπίζουν πρώιμα ενδείξεις εθισμού.

Η Mindway AI αναφέρει ό,τι το σύστημά της GameScanner ανιχνεύει περίπου 87% των περιπτώσεων προβληματικού παιχνιδιού που θα εντόπιζε ένας ανθρώπινος ειδικός — ποσοστό που έχει επαληθευτεί από ανεξάρτητο εργαστήριο (GLI) με χρήση εκτεταμένων συνόλων δεδομένων και ομάδας κλινικών ψυχολόγων.

Αντίστοιχα, το BetBuddy της Playtech έχει δημοσιεύσει επί σειρά ετών έρευνες για τους λεγόμενους «markers of harm» — δείκτες που προειδοποιούν για επικίνδυνη συμπεριφορά, όπως συχνές διακυμάνσεις καταθέσεων, αυξανόμενη ένταση Συνεδριών ή χρήση λειτουργιών τύπου feature buy-ins. Παράλληλα, η επιστημονική κοινότητα ζητά διαφάνεια και ερμηνευσιμότητα των αλγορίθμων, ώστε να είναι σαφές πώς καταλήγουν στα συμπεράσματά τους.

Η ίδια τεχνολογία που κάνει το παιχνίδι πιο «ζωντανό» και προσωποποιημένο μπορεί όμως να εντείνει και την παρακίνηση για συνεχή συμμετοχή, αν δεν υπάρχουν όρια. Γι’ αυτό το Ευρωπαϊκό AI Act προβλέπει αυστηρούς κανόνες για τη διαχείριση κινδύνων, την τεκμηρίωση και την αποφυγή προκαταλήψεων. Ο νόμος τίθεται σε σταδιακή εφαρμογή από τις 2 Φεβρουαρίου 2025, με πλήρη ανάπτυξη ως το 2027.

Blockchain και κρυπτονομίσματα: διαφάνεια, αλλά και νέα μορφή ανωνυμίας

Το blockchain εισέρχεται δυναμικά και στον τζόγο, κυρίως μέσω τεχνολογιών όπως το provably fair, που επιτρέπουν στους παίκτες να επαληθεύουν ότι τα αποτελέσματα δεν χειραγωγούνται.

Παράλληλα, η χρήση κρυπτονομισμάτων στις συναλλαγές ενισχύει την ταχύτητα και τη διαφάνεια, αλλά εγείρει νέα ερωτήματα: πώς εφαρμόζεται ο αυτο-αποκλεισμός ή ο εντοπισμός πολλαπλών λογαριασμών όταν τα ψηφιακά πορτοφόλια είναι ανώνυμα;

Οι ευρωπαϊκές αρχές πιέζουν για συστήματα ανταλλαγής δεδομένων και ενιαία εποπτεία, όπως το βρετανικό σχέδιο Single Customer View, που επιχειρεί να δημιουργήσει μια ενιαία εικόνα ρίσκου για κάθε παίκτη σε όλους τους παρόχους.

VR: μεγαλύτερη «παρουσία», μεγαλύτερη εμπλοκή

Η εικονική πραγματικότητα προσφέρει μια εμπειρία παιχνιδιού που ξεπερνά την οθόνη: 3D περιβάλλοντα και αίσθηση «παρουσίας». Η βιβλιογραφία όμως συνδέει την αυξημένη παρουσία με ισχυρότερα συναισθηματικά ερεθίσματα και φαινόμενα τύπου near-miss, που μπορεί να ενισχύσουν τον εθισμό.

Επιστημονικές μελέτες δείχνουν ότι τα περιβάλλοντα VR μπορούν να χρησιμοποιηθούν και θεραπευτικά, για εκπαίδευση ή αποκατάσταση ατόμων με εθιστικές συμπεριφορές. Παρόλα αυτά, οι ειδικοί προειδοποιούν ότι απαιτείται αυστηρή δεοντολογία σχεδίασης, ειδικά ως προς τα όρια ηλικίας και τη ρεαλιστικότητα των ερεθισμάτων.

Υπάρχει προστασία για τους παίκτες;

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας εκτιμά ότι 11,9% των ανδρών και 5,5% των γυναικών διεθνώς βιώνουν κάποιας μορφής βλάβη από τον τζόγο.
Μελέτη του Lancet Public Health καταγράφει ποσοστά προβληματικού online τζόγου από 2,7% έως 11,1% μεταξύ των παικτών, ενώ στη Βρετανία η πρόσφατη Gambling Survey for Great Britain ανεβάζει την εκτίμηση σε περίπου 2,7% του ενήλικου πληθυσμού — δηλαδή σχεδόν 1,4 εκατομμύρια άτομα.

Στους ανήλικους, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει αυστηρότερη ρύθμιση των λεγόμενων “gambling-like” μηχανισμών στα βιντεοπαιχνίδια, όπως τα loot boxes, με την Επιτροπή IMCO του Ευρωκοινοβουλίου να εισηγείται απαγόρευση σε παιχνίδια προσβάσιμα σε ανηλίκους.

Ελλάδα: μαύρες λίστες και προετοιμασία εθνικού μητρώου αυτο-αποκλεισμού

Στην Ελλάδα, η ΕΕΕΠ έχει ενισχύσει τα μέτρα «Υπεύθυνου Παιχνιδιού» και διατηρεί Κατάλογο μη Αδειοδοτημένων Παρόχων (Blacklist), που περιλαμβάνει χιλιάδες ιστότοπους οι οποίοι αποκλείονται εντός επικράτειας. Το 2024 σημειώθηκε έξαρση παράνομων παρόχων, οδηγώντας σε συχνότερες ενημερώσεις της λίστας και συνεργασία με τις διωκτικές αρχές.

Παράλληλα, προχωρά η δημιουργία του Εθνικού Μητρώου Αυτο-αποκλεισμού, που θα επιτρέπει σε έναν παίκτη να αποκλείεται από όλα τα αδειοδοτημένα sites για συγκεκριμένο χρονικό διάστημα. Το σύστημα θα συνδεθεί με τις πλατφόρμες και θα υποστηρίζει επιλογές προσωρινού αποκλεισμού ή «day stop».

Τι φαίνεται να λειτουργεί — και τι μένει να αποδειχθεί

Τεχνικά εργαλεία πρόληψης

• Real-time μοντέλα κινδύνου και υποχρεωτικές παρεμβάσεις, όπως προειδοποιητικά μηνύματα ή προσωρινό πάγωμα λογαριασμού, δείχνουν θετικά αποτελέσματα, υπό την προϋπόθεση ανεξάρτητου ελέγχου για πιθανά λάθη ή προκαταλήψεις.
• Σχεδιασμός παιχνιδιών χαμηλότερης έντασης (π.χ. καθορισμένοι χρόνοι γύρων, χωρίς autoplay) έχει ήδη εφαρμοστεί στο Ηνωμένο Βασίλειο, με μετρήσιμη μείωση των υπερβολικών ρυθμών παιχνιδιού.

Ρυθμιστικές υποδομές

• Εθνικά και διασυνοριακά μητρώα αυτο-αποκλεισμού με ενιαία εικόνα πελάτη κρίνονται απαραίτητα ώστε να αποτρέπεται η μεταπήδηση παικτών σε άλλες πλατφόρμες.
• Μαύρες λίστες και συστήματα αποκλεισμού παράνομων ιστοτόπων συνεχίζουν να αποτελούν βασικό μέσο προστασίας του κοινού.

Η ανοιχτή πρόκληση της VR

• Η VR προσφέρει δυνατότητες εκπαίδευσης και θεραπείας, αλλά ταυτόχρονα ενισχύει την εμβύθιση. Οι ερευνητές ζητούν αυστηρούς κανόνες σχεδίασης και ηλικιακά όρια για να αποφευχθεί η υπερδιέγερση.

Η ισορροπία ανάμεσα στην καινοτομία και την ευθύνη

Τα νέα εργαλεία του τζόγου δεν είναι απλώς τεχνολογίες – είναι μηχανισμοί ισχύος και ευθύνης.

Η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να προστατεύσει, αν η χρήση της είναι διαφανής και ελεγχόμενη.

Το blockchain μπορεί να φωτίσει τις συναλλαγές, αν συνδεθεί με πραγματική εποπτεία.

Η εικονική πραγματικότητα μπορεί να εκπαιδεύσει ή να θεραπεύσει, αν τηρηθούν κανόνες δεοντολογίας.

Χωρίς αυτά, η τεχνολογία κινδυνεύει να δημιουργήσει έναν «έξυπνο» τζόγο — αλλά και έναν εξίσου έξυπνο εθισμό.

 

Διαβάστε επίσης: Οι 7 μεγαλύτεροι μύθοι για τις στοιχηματικές εταιρείες