Η σεισμική ακολουθία του 1966 και το Φράγμα των Κρεμαστών (Video)
Τα φράγματα από τη μια παρέχουν ηλεκτρική ενέργεια και ως ένα βαθμό προστατεύουν τους υδάτινους πόρους ωστόσο μπορούν από την άλλη να προκαλέσουν εκτός από την υποβάθμιση του περιβάλλοντος και σεισμούς.
Παγκοσμίως υπάρχουν πάνω από 100 εξακριβωμένες περιπτώσεις σεισμών που οι επιστήμονες πιστεύουν ότι προκλήθηκαν από την ύπαρξη φραγμάτων. Η σοβαρότερη περίπτωση είναι ο σεισμός μεγέθους 7.9R της Sichuan τον Μάιο του 2008, που σκότωσε περίπου 80.000 ανθρώπους και έχει συνδεθεί με την κατασκευή του Φράγματος Zipingpu .Ανάλογο περιστατικό συνέβη και στην χώρα μας ευτυχώς με λιγότερα θύματα.
Ανάμεσα στους νομούς Αιτωλοακαρνανίας και Ευρυτανίας βρίσκεται η Λίμνη Κρεμαστών Πρόκειται για την μεγαλύτερη τεχνητή λίμνη της Ελλάδος με χωρητικότητα 4.700.000.000 m³ νερού. Δημιουργήθηκε μετά την κατασκευή του υδροηλεκτρικού φράγματος της Δ.Ε.Η. το 1965. Το έργο ήταν το ψηλότερο χωμάτινο φράγμα της Ευρώπης και αποτελεί σπουδαίο επίτευγμα για την Ελλάδα, γιατί έλυσε πολλά προβλήματα εξηλεκτρισμού της χώρας.
Το φράγμα των Κρεμαστών έχει ύψος 153 μέτρα και κατασκευάστηκε σε ένα στένωμα της κοίτης του Αχελώου- από την συσσώρευση υδάτινων όγκων των ποταμών Αχελώου, Αγραφιώτη, Τρικεριώτη και Ταυρωπού- στο σημείο όπου λέγεται ότι ο θρυλικός Κατσαντώνης πήδησε από τη μια όχθη στην άλλη, καθώς τον κυνηγούσαν οι Τούρκοι.
Για την κατασκευή του φράγματος έγιναν πολλές μελέτες. Η πρώτη έρευνα για το φράγμα έγινε μεταξύ του 1918-1921 από τους μηχανικούς Sehn και Dubois, έναν Ελβετό και ένα Γάλλο, για λογαριασμό του Υπουργείου Δημοσίων Έργων.
Πριν γίνει το έργο, το έδαφος της περιοχής ήταν πολύ γόνιμο, με πολλές καλλιέργειες. Ωστόσο, όπως συμβαίνει σε παρόμοιες περιπτώσεις για την κατασκευή του έπρεπε όχι μόνο να θυσιαστούν οι παραγωγικές δραστηριότητες της περιοχής αλλά και οι κάτοικοι έπρεπε να μετακομίσουν σε γειτονικές πόλεις ή σε αστικά κέντρα έναντι αποζημίωσης. Λέγεται ότι πολλοί δεν ήθελαν να φύγουν από τις κατοικίες τους και η διοίκηση του έργου τους το επέβαλλε.
Το αρχικό σχέδιο προέβλεπε ότι πάνω από 15 χωριά και οικισμοί «θα πνιγούν», και έτσι πράγματι έγινε. Η κατασκευή του φράγματος είχε ως συνέπεια τη δημογραφική αλλοίωση της ευρύτερης περιοχής, καθώς παλιοί οικισμοί έσβησαν οριστικά και σημαντικό μέρος του πληθυσμού μετακινήθηκε σε άλλες περιοχές.
Όπως θα δείτε στο γεωλογικό σκαρίφημα που παραθέτω, το έργο έγινε σε μία σεισμικά ενεργή περιοχή ζωσμένη από ρήγματα. Η ευρύτερη περιοχή αποτελείται από ασβεστόλιθους ισχυρά τεκτονισμένους και πολυπτυχωμένους που κατά θέσεις εναλλάσσονται με κερατόλιθους, σχιστοψαμμίτες και φλύσχη (έναν επίφοβο γεωλογικό σχηματισμό σε κατολισθήσεις).
Την 5η Φεβρουαρίου 1966 εκδηλώθηκε ένας σεισμός μεγέθους 6.2R με επίκεντρο την Μαυρομάτα –κοντά στην λίμνη των Κρεμαστών- ο οποίος σκότωσε ένα άτομο και τραυμάτισε περίπου 60.Οι κατολισθήσεις που συνόδευσαν την σεισμική δόνηση προκάλεσαν ζημιές στην Ευρυτανία όπου καταστράφηκαν περίπου 750 σπίτια ενώ 7050 σπίτια έπαθαν μη επισκευάσιμες βλάβες . Πριν και μετά από τον κύριο σεισμό προηγήθηκαν προσεισμοί (μεγαλύτερος 4.7R) και μετασεισμοί(μεγαλύτερος 5.3R)
Η σεισμική ακολουθία ξεκίνησε μετά την πλήρωση της τεχνητής λίμνης του φράγματος των Κρεμαστών στον ποταμό Αχελώο. Μελέτη έδειξε ότι ο αριθμός των σεισμών συσχετίζεται με την φόρτωση της τεχνητής λίμνης. Οι σεισμική δραστηριότητα ήταν τόσο έντονη που έγινε αναφορά του φαινόμενου στη διεθνή βιβλιογραφία.
Σε αυτό το φράγμα σήμερα υπάρχουν εγκατεστημένες 4 μονάδες παραγωγής ρεύματος με συνολική ισχύ 440 MW. Στις όχθες του ποταμού, έχει τοποθετηθεί μεγάλη υδροηλεκτρική εγκατάσταση με σήραγγα εκτροπής (για όσο νερό δε χρειάζεται ή απειλεί να πλημμυρίσει την περιοχή) με διάμετρο 12,5 μέτρα και μάκρος 808 μέτρα. Ο υδροηλεκτρικός σταθμός λειτουργεί με στροβιλοκινητήρες.
Είναι δύσκολο να προβλέψει κανείς τις μακροχρόνιες συνέπειες από την λειτουργία ενός φραγμάτος, ειδικά όταν το κλίμα διαρκώς μεταβάλλεται. Ποια θα είναι η επίδραση του φαινομένου της κλιματικής αλλαγής στην περιοχή;
Πηγές
1. Νίκος Τσαβαλιάς
2. «Atlas of isoseismal maps for strong shallow earthquakes in Greece and surrounding area (426BC – 1995)», Papazachos B.C., Papaioannou Ch. A., Papazachos C.B., Savvaidis A.S. (1997)
3. «Οι σεισμοί της Ελλάδας», των Παπαζάχου Β. & Παπαζάχου Κ. (2003)
4. Βικιπάιδεια
5. ΕΡΤ3
6. Σεισμοτεκτονικός χάρτης Ελλάδας, ΙΓΜΕ