Θ. Κουτσουπιάς: «Διατηρούμε ζωντανές τις παραδόσεις των Σαρακατσαναίων» – Μεγάλο Αφιέρωμα (Videos – Photos)
Θωμάς Κουτσουπιάς: «Για μας, η 3ημερη παρουσία μας στη Βουλγαρία δεν ήταν μια εκδρομή, αλλά μια αποστολή! Εκεί συναντήσαμε τα αδέρφια μας, τα οποία έχουν μείνει στη Βουλγαρία εδώ και πολλά χρόνια, μιλάνε Ελληνικά και διατηρούν τις παραδόσεις όπως κι εμείς και με το παραπάνω».
Την Κυριακή 24 Οκτωβρίου 2021 διεξήχθησαν οι αρχαιρεσίες του Συλλόγου Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Αιτωλοακαρνανίας για την ανάδειξη νέου Διοικητικού Συμβουλίου. Με την ευκαιρία αυτή, επισκέφτηκα τα γραφεία του Συλλόγου (στην οδό Αργυροκάστρου 15, στο Αγρίνιο) για να μάθω περισσότερα για την ιστορία τόσο των Σαρακατσαναίων όσο και του Συλλόγου, τις δραστηριότητες και τους στόχους του, αλλά και για να γνωρίσω καλύτερα τους ανθρώπους που με πάθος και «ψυχή» συμβάλλουν στο να διατηρηθεί ζωντανή η παράδοση και η πολιτιστική μνήμη ενός πανάρχαιου ελληνικού φύλου με πλούσια ιστορία.
Συνέντευξη στη Νάντια Μπούτα
Ο Πρόεδρος του Συλλόγου, κ. Θωμάς Κουτσουπιάς, μου μιλά για την ταυτότητα των Σαρακατσαναίων…
Οι Σαρακατσαναίοι θεωρούν πατρίδα τους την περιοχή των Αγράφων. Όλοι ζούσαν στην ευρύτερη περιοχή των Αγράφων, ώσπου διάφορα γεγονότα και καταστάσεις, τους ανάγκασαν να διασκορπιστούν σε όλα τα Βαλκάνια πριν από 200 – 250 χρόνια. Σαρακατσαναίοι ζουν σήμερα σε όλες τις περιοχές της Ελλάδας, πολλοί από αυτούς και στην Αιτωλοακαρνανία…
Οι Σαρακατσαναίοι φημίζονται για την -αποφασιστικής σημασίας- συμβολή τους στην επανάσταση του 1821. Ήταν ψύχραιμοι και αγέρωχοι πολεμιστές, χαρακτηριστικά που απέκτησαν τόσο από τον σκληρό νομαδικό βίο όσο και από την διαβίωσή τους υπό αντίξοες συνθήκες στα βουνά, βγάζοντας σπουδαίους κλέφτες και αρματωλούς, με πιο φημισμένο τον κλέφτη Κατσαντώνη. Προσέφεραν επίσης τόσο κατά τον Μακεδονικό αγώνα, όπου είχαν καταστήσει τα «τσελιγκάτα» τους (τσελιγκάτο: άτυπος συνεταιρισμός κτηνοτρόφων), κρησφύγετα και ορμητήρια των Μακεδονομάχων, όσο και κατά τον Ελληνοϊταλικό πόλεμο του 1940 στη Βόρεια Ήπειρο.
Οι Σαρακατσαναίοι είχαν αρχική κοιτίδα τα Άγραφα και ως νομάδες κτηνοτρόφοι μετακινούνταν διαρκώς, το Καλοκαίρι στα βουνά, στους κάμπους το Χειμώνα.
Η γλώσσα τους είχε έντονα στοιχεία της Αρχαιοελληνικής διαλέκτου, ενώ η πίστη τους στα θρησκευτικά και λατρευτικά έθιμα, καθώς και στις παραδόσεις, ήταν μεγάλη. Η χαρά και η λύπη ήταν συνυφασμένη με ένα μεγάλο κύκλο εκδηλώσεων και ιεροτελεστιών που τηρούσαν με ευλάβεια. Ο γάμος ήταν ένα πολυδιάστατο κοινωνικό φαινόμενο με έναν κύκλο πράξεων και συμβόλων.
Τα τραγούδια τους αποτελούν παρακαταθήκη για τους νεότερους, στην προσπάθεια για τη διατήρηση της εθνικής και πολιτιστικής ταυτότητας του λαού μας. Οι χοροί τους λεβέντικοι, έχουν την καταγωγή τους στον αρχαίο ελληνικό ρυθμό. Η φλογέρα ήταν το κατεξοχήν μουσικό όργανο του Σαρακατσάνου τσοπάνη.
Η διαβίωσή τους εξασφαλίζονταν στο «κονάκι», ένα καλύβι φτιαγμένο με σάλωμα, ένα από τα πλέον χαρακτηριστικά γνωρίσματα του παραδοσιακού πολιτισμού τους. Η Σαρακατσάνικη οικογένεια ήταν πατριαρχική. Αυστηρή πειθαρχία και άγραφοι, απαρασάλευτοι νόμοι όριζαν τη συμπεριφορά του κάθε μέλους της.
Τα έργα της λαϊκής τέχνης ήταν εμπνευσμένα από την καθημερινή ζωή τους και είχαν πρακτική αξία: Υπέροχα ξυλόγλυπτα και όμορφα υφαντά. Η χαρακτηριστική σοβαρότητα των σκούρων χρωμάτων στις φορεσιές, τα υπέροχα χρώματα και σχέδια στις μικρές ποδιές από χοντρό μάλλινο ύφασμα, ο ολοκέντητος κόκκινος «φλάμπουρας» του γάμου με θέματα αυστηρής συμμετρίας ανάμεσα και γύρω από τις τέσσερις γωνίες του σταυρού είναι μερικά από τα στοιχεία της Σαρακατσάνικης τέχνης.
Από τη δεκαετία του 1950 και μετά οι Σαρακατσαναίοι άρχισαν να εγκαταλείπουν τα βουνά, εγκαταστάθηκαν σε πόλεις και χωριά και ασχολούνται με κάθε είδους επαγγέλματα. Όμως, οι αρχές τους και οι αξίες της ζωής δεν άλλαξαν…
Πολιτιστικοί σύλλογοι, και η Πανελλήνια Ομοσπονδία Συλλόγων Σαρακατσαναίων, λαογραφικά Μουσεία, έντυπο υλικό (εφημερίδες και περιοδικά), Συνέδρια και Ημερίδες, το Πανελλήνιο Αντάμωμα (στο Περτούλι Τρικάλων, την τελευταία Κυριακή του Ιουνίου) και άλλα τοπικά, διατηρούν ζωντανή την εθνική και πολιτιστική μνήμη των σύγχρονων Σαρακατσάνων.
Η συγκέντρωση και καταγραφή Σαρακατσάνικων τραγουδιών και η διάδοσή τους από Σαρακατσάνους τραγουδιστές, η διδασκαλία των χορών στους νέους και η αναπαραγωγή του πλούσιου και ανεξάντλητου υλικού τους από στόμα σε στόμα, συνεισφέρουν στη διατήρηση και συνέχιση της Σαρακατσάνικης παράδοσης και της αυθεντικότητας των εθίμων της.
Ο κ. Θωμάς Κουτσουπιάς, ο οποίος επανεξελέγη Πρόεδρος του Συλλόγου Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Αιτωλοακαρνανίας, εξηγεί ότι…
Οι εκλογές για τον Σύλλογο είναι απλά μια τυπική διαδικασία, καθώς όλα τα μέλη του Συλλόγου αποτελούν μια «δεμένη» ομάδα ανθρώπων, μια «παρέα», η οποία αγαπά τον Σύλλογο και συναποφασίζει για τις δραστηριότητές του.
Οι αρχαιρεσίες γίνονται κάθε δύο χρόνια και ο ίδιος ανέλαβε την προεδρία τον Μάρτιο του 2019 και θα συνεχίσει για τα επόμενα δύο χρόνια.
Τα ονόματα των Σαρακατσαναίων που απαρτίζουν το νέο Δ.Σ. του Συλλόγου είναι:
- Θωμάς Κουτσουπιάς, Πρόεδρος
- Γιώργος Διαμαντής, Αντιπρόεδρος
- Αντρέας Τάκης, Γραμματέας
- Χρήστος Αυδής, Ταμίας
- Ευάγγελος Μαργώνης, Οργανωτικός Γραμματέας
- Χαράλαμπος Χαρδαλιάς, Μέλος
- Ευστάθιος Κουτρουμάνος, Μέλος
Κύριε Κουτσουπιά, επισκέπτεστε συχνά τα Άγραφα;
Εκτός από το ετήσιο Αντάμωμα των Σαρακατσαναίων, το οποίο γίνεται κάθε Καλοκαίρι σε ένα από τα χωριά μας, συνήθως στα Άγραφα ή στο Τροβάτο, επισκεπτόμαστε συχνά την περιοχή στις εκδηλώσεις που διοργανώνονται εκεί και σε διήμερες – τριήμερες εκδρομές με τα παιδιά μας, τα οποία έχουν την ευκαιρία να περάσουν κάποιες μέρες ξεγνοιασιάς στα βουνά μας.
Πότε ιδρύθηκε ο Σύλλογος Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Αιτωλοακαρνανίας και ποια ήταν τα ιδρυτικά του στελέχη;
Ο Σύλλογος Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Αιτωλοακαρνανίας ιδρύθηκε το 2012, από τις οικογένειες Σαρακατσαναίων: Τάκη, Μαργώνη, Αυδή, Γατή, Κουτσουπιά, Χαρδαλιά, Χαλιμούρδα, Κουτρομάνου, Αλεξάκη, Μαχά, Τσεκούρα, Κάλλη, Γκάτση, Μπιστιτζιάνου, Παππά, Αρωνιάδα, Τσιώκου, Αποστόλου, Διαμαντή, Μιχόπουλου, Μηλιά, Γατζούδη, Ζώγα, Νταλλή, Γαλαζούλα, Πλατή.
Πόσα μέλη απαριθμεί σήμερα;
Σήμερα ο Σύλλογος έχει 250 εγγεγραμμένα μέλη και υπάρχουν τουλάχιστον 500 ακόμη «Φίλοι του Συλλόγου», οι οποίοι δεν είναι Αγραφιώτες, αλλά άνθρωποι της περιοχής μας, οι οποίοι συμμετέχουν ενεργά σε όλες τις δραστηριότητες του Συλλόγου.
Ποιες είναι οι κύριες δραστηριότητες του Συλλόγου;
Μια από τις βασικές δραστηριότητες του Συλλόγου είναι η εκμάθηση παραδοσιακών χορών, όχι μόνο από την περιοχή των Αγράφων, αλλά και από ολόκληρη την Ελλάδα. Λειτουργούν δύο παιδικά τμήματα και δύο τμήματα ενηλίκων. Στα τμήματα του Χορευτικού συμμετέχουν πάρα πολλά παιδιά κάθε ηλικίας και αυτή είναι η δύναμη του Συλλόγου μας.
Εκτός από τα δύο ετήσια Ανταμώματα που διοργανώνουμε – ένα το Χειμώνα σε κέντρο της πόλης μας και ένα στα Άγραφα το Καλοκαίρι, όπως προανέφερα- ο Σύλλογος Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Αιτωλοακαρνανίας συμμετέχει κάθε χρόνο στο Ετήσιο Πανελλήνιο Αντάμωμα Συλλόγων Σαρακατσαναίων, το οποίο γίνεται με την συμμετοχή Συλλόγων από όλη την Ελλάδα στο Περτούλι.
Ο σύλλογός μας επίσης συμμετέχει σε πολλές πολιτιστικές εκδηλώσεις στην περιοχή μας, όπως στις εθνικές μας παρελάσεις, στις γιορτές Εξόδου του Μεσολογγίου, στον εορτασμό του Πολιούχου μας Αγ. Χριστοφόρου, και σε πλήθος άλλων εκδηλώσεων, με τα Χορευτικά του Τμήματα, στο Αγρίνιο και σε άλλες περιοχές της χώρας μας.
Ενδεικτικά να αναφέρω την συμμετοχή μας στη γιορτή τσίπουρου και κάστανου στην Κόνισκα Θέρμου Τριχωνίδας και την πρόσφατη συμμετοχή μας στην πολυδιάστατη εκδήλωση στην Γέφυρα της Τατάρνας, η οποία πραγματοποιήθηκε με αφορμή τα 200 χρόνια από την Παλιγγενεσία.
Τον Μάιο του 2016, διοργανώσαμε εθελοντική αιμοδοσία στα γραφεία του Συλλόγου μας, ενώ τα τελευταία χρόνια τα μέλη του Συλλόγου συμμετέχουν στην εθελοντική αιμοδοσία που διοργανώνει ο Σύλλογος Εθελοντών Αιμοδοτών Αγρινίου.
Στα γραφεία του Συλλόγου μας, υπάρχει επίσης δανειστική βιβλιοθήκη με πλούσιο συγγραφικό έργο για την ιστορία των Σαρακατσαναίων.
Κάθε χρόνο εκδίδεται το ετήσιο Ημερολόγιο του Συλλόγου.
Μπορείτε να θυμηθείτε κάποιους σημαντικούς σταθμούς στην ιστορία του Συλλόγου μέχρι σήμερα;
Μια σημαντική στιγμή για τον Σύλλογό μας ήταν η διοργάνωση της παρουσίασης του βιβλίου «Σαρακατσαναίοι, αυτοί είμαστε, έτσι τραγουδάμε, έτσι μιλάμε» του Ζήση Κατσαρίκα, σε συνδιοργάνωση με τον Σύλλογο Σαρακατσαναίων Θεσσαλονίκης. Πρόκειται για ένα αξιόλογο έργο, γραμμένο με την Σαρακατσάνικη «λαλιά», η οποία είναι απλοϊκή και με χαρακτηριστικό τις κομμένες λέξεις, και αναφορές στις παραδόσεις των Σαρακατσαναίων. Η εκδήλωση έγινε στο Παπαστράτειο Μέγαρο της Γυμναστικής Εταιρείας Αγρινίου τον Μάιο του 2019, με την συμμετοχή σπουδαίων ομιλητών από τον Χώρο της Δημοσιογραφίας και του Πολιτισμού, και πλαισιώθηκε από τα χορευτικά τμήματα του Συλλόγου.
Μια ακόμη ιστορική στιγμή για τον Σύλλογό μας ήταν η εκδήλωση προς τιμήν του αείμνηστου Κώστα Νάκα, ενός από τους καλύτερους Σαρακατσάνους τραγουδιστές, ο οποίος είχε παραβρεθεί στο πρώτο Αντάμωμά μας στα Άγραφα το 2012.
Μια από τις κορυφαίες στιγμές για τον Σύλλογό μας ήταν η αδελφοποίηση του Συλλόγου Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Αιτωλοακαρνανίας με τον Σύλλογο Σαρακατσαναίων Ρετσίτσας της Βουλγαρίας, τον Αύγουστο του 2021, όπου παραβρεθήκαμε για το ετήσιο αντάμωμα Σαρακατσαναίων της Ομοσπονδίας Σαρακατσαναίων Βουλγαρίας.
Μιλήστε μου για αυτή σας την εμπειρία…
Συμμετείχαμε στο Αντάμωμα με τους 10 Συλλόγους της Ομοσπονδίας Σαρακατσαναίων Βουλγαρίας που έγινε πάνω στο βουνό, οι οποίοι έχουν πολύ ωραία Χορευτικά Τμήματα. Κατόπιν, έγινε η αδερφοποίηση του Συλλόγου μας με τον Σύλλογο της Ρετσίστας.
Για μας, η 3ημερη παρουσία μας στη Βουλγαρία δεν ήταν μια εκδρομή, αλλά μια αποστολή! Εκεί συναντήσαμε τα αδέρφια μας, τα οποία έχουν μείνει στη Βουλγαρία εδώ και πολλά χρόνια, μιλάνε Ελληνικά και διατηρούν τις παραδόσεις όπως κι εμείς και με το παραπάνω.
Ο τρόπος που γλεντούν είναι απίστευτος, το ζουν πραγματικά!
Η παραδοσιακή ορχήστρα ήταν φανταστική, ενώ εντυπωσιαστήκαμε πραγματικά από τον μικρό γιο της Προέδρου κ. Έλενας (Γίδαρη) Κοζάροβα, ο οποίος τραγούδησε πάρα πολλά τραγούδια στα Σαρακατσάνικα!
Επισκεφτήκαμε το Μπάνσκο, το Χάσκοβο και τη Φιλιππούπολη. Η φιλοξενία ήταν άψογη και περιμένουμε με μεγάλη χαρά να ανταποδώσουμε τη φιλοξενία το ερχόμενο Καλοκαίρι στα Άγραφα!
Ο Σύλλογος Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Αιτωλοακαρνανίας συμμετέχει κάθε χρόνο στο ετήσιο Πανελλήνιο Αντάμωμα Συλλόγων Σαρακατσαναίων που γίνεται στο Περτούλι. Τι σημαίνει για τον Σύλλογο και τα μέλη του η συμμετοχή σε αυτό το Αντάμωμα;
Το ετήσιο Πανελλήνιο Αντάμωμα Συλλόγων Σαρακατσαναίων, γίνεται κάθε Καλοκαίρι, στα τέλη Ιουνίου, στο Περτούλι, ένα υπέροχο ορεινό χωριό, με εκπληκτική θέα. Εκεί, συγκεντρώνονται οι Σύλλογοι Σαρακατσαναίων από όλη την Ελλάδα, 40 περίπου σύλλογοι. Οι εκδηλώσεις είναι διήμερες και περιλαμβάνουν αθλητικές και χορευτικές δραστηριότητες.
Σε μια από τις πιο σημαντικές στιγμές του Ανταμώματος, όλα τα χορευτικά τα οποία χορεύουν ξεχωριστά σε μικρούς κύκλους, ενώνονται σε έναν τεράστιο ενιαίο κύκλο των χιλίων ατόμων και άνω και χορεύουν μαζί παραδοσιακά Σαρακατσάνικα τραγούδια.
Για μας, το Αντάμωμα στο Περτούλι είναι κάτι πολύ σημαντικό -συγκινητικό θα έλεγα, γιατί έχουμε την ευκαιρία να συναντήσουμε ξανά φίλους – αδέρφια από όλη την Ελλάδα. Τα συναισθήματα δεν περιγράφονται με λόγια! Είναι κάτι που περιμένουμε με ανυπομονησία κάθε χρόνο!
Ακολουθούν βίντεο από τα Χορευτικά Τμήματα του Συλλόγου Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Αιτωλοακαρνανίας και φωτογραφικό υλικό από την επίσκεψή μου στα γραφεία του Συλλόγου, στην οδό Αργυροκάστρου 15, στο Αγρίνιο:
Ευχαριστώ θερμά τον κ. Θωμά Κουτσουπιά, το Διοικητικό Συμβούλιο και τα μέλη του Συλλόγου Αγραφιωτών Σαρακατσαναίων Αιτωλοακαρνανίας, καθώς και τη δασκάλα των Χορευτικών Τμημάτων κ. Αργυρώ Νικολοπούλου για την ζεστή φιλοξενία.
Συνέντευξη: Νάντια Μπούτα
«Agrinio365» Media Group | AgrinioTimes.gr – Antenna-Star.gr