Ο Γιώργος Α. Παπανδρέου στην παρουσίαση του βιβλίου του Πάνου Τριγάζη

Ο Γιώργος Α. Παπανδρέου συμμετείχε στην παρουσίαση του βιβλίου του Πάνου Τριγάζη «Λαμπράκης-Κύπρος Κοινή Πορεία Ειρήνης», στο Σπίτι της Κύπρου, στην Αθήνα.

Καταρχήν, πρέπει να πω ότι είμαι ιδιαίτερα συγκινημένος που συμμετέχω στην παρουσίαση του βιβλίου του Πάνου Τριγάζη «Λαμπράκης-Κύπρος Κοινή Πορεία Ειρήνης», γιατί με τον Πάνο μας συνδέουν πολλά χρόνια φιλίας και κοινοί αγώνες για την προώθηση της Ειρήνης στην ευρύτερη περιοχή μας.

Με χαροποιεί δε ιδιαίτερα που σε αυτό το τραπέζι, βρίσκεται ο πρώτος Τουρκοκύπριος που εκπροσωπεί την Κύπρο στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, ο Νιαζί Κιζιλγιουρέκ.

Η εκλογή του Νιαζί είναι ένα χειροπιαστό αποτέλεσμα των αγώνων για μια λύση του Κυπριακού που θα ωφελήσει Ελληνοκύπριους και Τουρκοκύπριους.

Αποτελεί μια ελπίδα, ότι θα μπορέσουμε να κάνουμε τα οράματα μας πραγματικότητα.

Το βιβλίο του Πάνου Τριγάζη και η σύνδεση του Γρήγορη Λαμπράκη με την ιστορία της Κύπρου και το κίνημα για την Ειρήνη έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί τα τελευταία χρόνια επικεντρωνόμαστε σε ό,τι έγινε στην Κύπρο από το 1974 και μετά, ενώ για να καταλάβουμε τα σημερινά διακυβεύματα, είναι χρήσιμο να έχουμε στο μυαλό μας όλα τα γεγονότα που συνθέτουν την πονεμένη ιστορία του νησιού. Μια ιστορία που βάφτηκε με το αίμα όσων πάλεψαν για ανεξαρτησία, δημοκρατία, ισονομία.

Ο Γρηγόρης Λαμπράκης ήταν και είναι ένα σύμβολο αγωνιστή για την Ειρήνη και τη Δημοκρατία.

Υπήρξε ιδρυτικό μέλος της Ελληνικής Επιτροπής για την Διεθνή Ύφεση και την Ειρήνη. Το 1963 πραγματοποίησε την πρώτη Μαραθώνια Πορεία Ειρήνης και η πολιτική του αυτή δράση τον είχε φέρει κοντά στους Κύπριους φιλειρηνιστές.

Και σε αυτό το σημείο, θα ήθελα να κάνω μια παρένθεση και να τονίσω ότι συχνά παραβλέπουμε, αλλά και διεθνώς αγνοείται, η σύνδεση των κινημάτων ειρήνης με την παράδοση του αθλητισμού. Κατεξοχήν μέσα από την παράδοση της Ολυμπιακής Εκεχειρίας. Είναι χαρακτηριστικό, ότι η πρώτη Ολυμπιακή Επιτροπή για τους αγώνες του 1896 είχε 5 νομπελίστες Ειρήνης.

Επιστρέφοντας στον Γρηγόρη Λαμπράκη, την ίδια χρονιά, το ´63, δολοφονήθηκε σε μια στιγμή όπου στην ανεξάρτητη πια Κύπρο είχαν αρχίσει οι διακοινοτικές συγκρούσεις.

Μας γυρνάει σε μια εποχή όπου στην Ελλάδα ξεκίνησε η ναρκοθέτηση της δημοκρατίας από το παρακράτος και την άκρα δεξιά, με αποκορύφωμα το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου.

Ένα πραξικόπημα που μερικά χρόνια αργότερα προκάλεσε τελικά και την Κυπριακή τραγωδία.

Ο Πάνος Τριγάζης στο βιβλίο του, μας υπενθυμίζει και μερικές άγνωστες στο ευρύ κοινό σελίδες του Ελληνικού Κινήματος Ειρήνης, όπως το πρώτο Διεθνές Συνέδριο Ειρήνης που διοργάνωσε ο Αλέξανδρος Παπαναστασίου.

Υπάρχουν πολλές φάσεις που συνέδεσαν το διεθνές και Ελληνικό Κίνημα Ειρήνης με την Κύπρο, το Κίνημα των Αδέσμευτων, τους αγώνες ενάντια στους πυρηνικούς εξοπλισμούς.

Θυμίζω την στενή επαφή του Ανδρέα με τους αδέσμευτους, αλλά και την πρωτοβουλία των 6 ενάντια στους πυρηνικούς εξοπλισμούς – δυστυχώς θέμα και πάλι επίκαιρο στην εποχή μας καθώς αθετούνται και εγκαταλείπονται σημαντικές συμφωνίες για τα πυρηνικά όπλα από τις μεγάλες δυνάμεις.

Μετά την τουρκική εισβολή στην Κύπρο, αυτό που χαρακτήρισε το Κίνημα Ειρήνης στην περιοχή, με την ευρεία έννοια, ήταν η έμφαση στο συμφέρον των λαών, στη δύναμη της ειρηνικής αντίστασης, στην ανάγκη διατήρησης διαλόγου και επικοινωνίας, στην αναζήτησή διπλωματικών πρωτοβουλιών για την επίλυση των διαφόρων.

Και εκεί θα ήθελα να επιμείνω γιατί στην καρδιά αυτής της τοποθέτησης υπάρχει ένα θέμα φιλοσοφικό, ιδεολογικό, που συνδέεται με αρχές και αξίες.

Η επένδυση στην Ειρήνη, πάει μαζί με την πεποίθηση ότι πρωτεύει το συμφέρον του πολίτη, του λαού και της κοινωνίας, έναντι στα συμφέροντα που συνδέονται με τον φαύλο κύκλο συγκρούσεων και εξοπλισμών.

Συνάδει με την αντίληψη ότι στην ανθρώπινη φύση μπορεί να κυριαρχήσει η έννοια της ειρηνικής συμβίωσης αντί της βίας.

Πάει μαζί με την αντίληψη ότι ο «αντίπαλος » δεν έχει εθνικά, φυλετικά και θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Ότι αυτά τα χαρακτηριστικά είναι μεν υπαρκτά αλλά δεν εμποδίζουν και δεν πρέπει να εμποδίζουν πεδία αναζήτησης κοινών συμφερόντων, διαλόγου και συνύπαρξης. Μια αντίληψη κόντρα στην εύκολη δημαγωγία της ακροδεξιάς στην εποχή μας.

Το είδαμε αυτό στις ελληνοτουρκικές σχέσεις μετά την κρίση των Ιμίων και την υπόθεση Οτσαλάν.

Ήταν η κοινωνία πολιτών σε Ελλάδα και Τουρκία, που τότε εξέφρασε πρώτη την ανησυχία της για το κόστος ενός πολέμου και την ανάγκη μιας άλλης πολιτικής.

Με τον Πάνο, βρεθήκαμε τότε μαζί σε αυτό το μετερίζι.

Γιατί η κοσμοθεωρία που προτάσσει την Ειρήνη ενώνει, πέρα από τις επιμέρους πολιτικές διαφορές και δημιουργεί ένα ζωντανό, δυναμικό Κίνημα.

Κι όταν ξεκινήσαμε τη διαδικασία της προσέγγισης με τον Ισμαήλ Τζεμ, δεν μπορούσαμε να φανταστούμε ότι χάρη σε αυτή την προσπάθεια, παρά τα προβλήματα και τις διάφορες, Ελλάδα και Τουρκία θα είχαν είκοσι χρόνια Ειρήνης.

Και αυτή η εξέλιξη είχε ως βασικά υποστυλώματα την κοινωνία των πολιτών, όλων των πλευρών.

Αυτή τη δυναμική που δημιουργεί η προοπτική μιας ειρηνικής λύσης τη βιώσαμε και στην Κύπρο αρκετές φορές, άσχετα αν οι ελπίδες διαψεύσθηκαν.

Όμως έγιναν και πράγματα πολύ σημαντικά όπως η ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση, εξέλιξη για την οποία συνεργάστηκα στενά επί Πρωθυπουργίας Κώστα Σημίτη, με τον Γιάννο Κρανιδιώτη, που πολύ σωστά μνημονεύει ο Πάνος.

Και εδώ, θέλω να θυμίσω ότι ακριβώς τέτοιες μέρες πριν είκοσι χρόνια έγινε το τραγικό δυστύχημα που οδήγησε στο θάνατο του. Οφείλουμε να τον θυμόμαστε γιατί προσέφερε πολλά στον Ελληνισμό.

Ο Γιάννος Κρανιδιώτης πίστευε βαθιά στη δύναμη της διπλωματίας και θα είχε καταφέρει πολλά ακόμα για την πατρίδα του αν δεν έφευγε τραγικά, τόσο πρόωρα. Όπως και στη δύναμη να βρεθούμε Ελλάδα-Τουρκία, Ελληνοκύπριοι και Τουρκοκύπριοι, σε μια κοινή ευρωπαϊκή οικογένεια αξιών και αρχών που θα εξασφάλιζαν την ειρηνική μας συνύπαρξη.

Όμως, δεν πρέπει να επαναπαυόμαστε.

Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις βρίσκονται πάλι σε ένα πολύ λεπτό, επικίνδυνο σημείο. Το Κυπριακό παραμένει άλυτο, ενώ ο παράγοντας των υδρογονανθράκων δημιουργεί νέα εστία έντασης στην Ανατολική Μεσόγειο. Την ίδια ώρα, η Τουρκία εξακολουθεί να μην σέβεται το διεθνές δίκαιο και να αμφισβητεί την άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κυπριακής Δημοκρατίας, βάζοντας μεγάλα εμπόδια στην αναζήτησή μιας βιώσιμης και δίκαιης λύσης του Κυπριακού.

Δεν πρέπει να παραβλέπουμε, όμως, ότι υπάρχει και μια άλλη Τουρκία που επιζητά την Ειρήνη, τη δημοκρατία και τις σχέσεις καλής γειτονιάς με την Ελλάδα.

Με την εύκολη δημαγωγία της ακροδεξιάς, την καλλιέργεια του μίσους για τον διπλανό μας, όσοι πιστεύουμε ότι προέχει ο διάλογος και η διπλωματία έχουμε νέες και μεγάλες προκλήσεις μπροστά τους.

Ο Νιαζί Κιζιλγιουρέκ το 1993 έγραψε στο βιβλίο του «Η Κύπρος πέραν του έθνους»: «Μέσα στις σημερινές συνθήκες, όπου ολοένα και περισσότερο η ιδέα του διαχωρισμού, όπου η αντίληψη του «εμείς και αυτοί» είναι ζωντανή όσο ποτέ, όσοι παλεύουν για την συνύπαρξη θα πρέπει να επαγρυπνούν, πάνω από όλα απέναντι στους μηχανισμούς της ‘μονόπλευρης δικαίωσης’».

Αυτή η φράση είναι ιδιαίτερα επίκαιρη και σήμερα και θα πρέπει να προβληματίσει όσους έχουν τον πειρασμό να απομακρυνθούν από την ιδέα της διζωνικής – δικοινοτικής ομοσπονδίας, μην συνειδητοποιώντας ότι κινδυνεύουν να ανοίξουν τον ασκό του Αιόλου.

Ειδικά σε μια εποχή όπου ζητήματα όπως την κλιματικής κρίσης ή της τεχνίτης νοημοσύνης απαιτούν την πλανητική πια συνεργασία λαών, πολιτών και κρατών.

Πάνο, όπως καταλαβαίνεις, έχεις και έχουμε πολλά πράγματα για τα οποία πρέπει να συνεχίσουμε τον αγώνα.