14 Σεπτέμβρη 1944: Η απελευθέρωση του Αγρινίου, από τους Γερμανούς

Το πρώτο δεκαήμερο του Σεπτεμβρίου του 1944 οι Γερμανοί, στα πλαίσια της γενικής υποχωρήσεώς τους και της αποχωρήσεώς του από την Ελλάδα, είχαν εγκαταλείψει το Αγρίνιο. Αμέσως μετά οι στρατιωτικές δυνάμεις του ΕΛΑΣ που ήταν πλησίον του Αγρινίου ήταν έτοιμες να εισέλθουν στο Αγρίνιο. Η είσοδός τους εγκυμονούσε κίνδυνο εμπλοκών και συγκρούσεων. Προς αποφυγή των συγκρούσεων αυτών σχηματίστηκε επιτροπή εκπροσώπων του Αγρινίου και των Ταγμάτων Ασφαλείας που ήλθε σε επαφή με εκπροσώπους των δυνάμεων του ΕΛΑΣ, με αποτέλεσμα να συνταχθούν τα παρακάτω δύο πρωτόκολλα που έχουν δημοσιευθεί το 1993 στην τοπική εφημερίδα «Ελεύθερος».

Το πρώτο και βασικό πρωτόκολλο έχει ως εξής:

«Εν Αγρινίω σήμερον τη 14η (δεκάτη τετάρτη) του μηνός Σεπτεμβρίου του έτους 1944 (χίλια εννεακόσια τεσσαράκοντα τέσσερα) αφ’ ενός η πόλις του Αγρινίου, εκπροσωπούμενη υπό του Δημάρχου αυτής Νικολάου Καρμανίδη και της εξουσιοδοτημένης Λαϊκής Επιτροπής αποτελούμενης εκ των: 1) Στρατηγού Πέτρου Κλάδου, 2) Αρχιμανδρίτου Αποστόλου Φαφούτη, 3) Νικολάου Ξυνοπούλου, 4) Γεωργίου Τσακανίκα, 5) Λάμπρου Παπαβασιλείου, 6) Κων/νου Ροκοφύλλου, δικηγόρων, 7) Νικολάου Πολυμερίδου, Ειρηνοδίκου, 8) Ιωάννου Παπαθανασίου, Συνταγματάρχου ε. ά., 9) Ιωάννου Ροντήρη, καπνεμπόρου, 10) Αριστείδου Παρθένη, επιχειρηματίου, Π) Μιχάλη Φαφούτη, ιδιώτου και 12) Κων/νου Παπαϊωάννου, εμπόρου, το Τάγμα Αγρινίου εκπροσωπούμενον υπό του Διοικητού αυτού Ταγματάρχου Πεζ. Τολιόπουλου Γεωργίου και αι εις αυτό εντεταγμένοι ένοπλοι δυνάμεις των Πολιτών Αγρινίου ως και η Χωροφυλακή εκπροσωπούμενη υπό του Διοικητού αυτής Ταγματάρχου Τζωρτζάκη Γεωργίου και αφ’ ετέρου οι κ.κ.: 1) Χατζής Αθανάσιος, εκπρόσωπος της Π.Ε.Ε.Α., 2) Λοχαγός Καλλίνος Θεόδωρος (Αμάρμπεης), αντιπρόσωπος του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ, 3) Φοίβος Γρηγοριάδης (Βερμαίος), Διοικητής του 42ου Συντάγματος, 4) Γεώργιος Γεωργίου, Λοχαγός, εκπρόσωπος της Εθνικής Πολιτοφυλακής Στερεάς Ελλάδος και 5) Κων/νος Καζατζής, Εθνοσύμβουλος Αγρινίου, συνεφώνησαν τα κάτωθι βάσει των διακηρύξεων της Εθνικής Κυβερνήσεως του Καίρου.

1) Η πόλις και οι ένοπλοι Δυνάμεις Αγρινίου και το Τάγμα Ασφαλείας αυτού πειθαρχούσαι απολύτως εις την προσηρτημένη περίληψιν του Διαγγέλματος της Εθνικής Κυβερνήσεως καταθέτωσιν τα όπλα διαλύονται και συμφιλιούται αδελφικός μετά του Εθνικού Στρατού του αγωνιζομένου Έθνους (ΕΛΑΣ).

2) Οι ανωτέρω εκπρόσωποι της αγωνιζομένης Ελλάδος, υπόσχονται, βάσει της ανωτέρω αναφερομένης διακηρύξεως, και επί τη λόγω της τιμής των ότι άπαντες γενικώς και ανεξαιρέτως και ειδικώς οι άνδρες του Τάγματος Ασφαλείας, Αξιωματικοί και οπλίται, εθελονταί και επιστρατευμένοι κάτοικοι Αγρινίου – Δοκιμίου και περιχώρων όσον και οι του Σώματος Χωροφυλακής, θα τυχωσι πάσης Ασφαλείας. Εκ τούτων και εξ όλου του Λαού του Αγρινίου και Δοκιμίου ουδενός θα θιγή η ζωή, η τιμή, η ελευθερία και η περιουσία και ότι άπαντες θα είναι ελεύθεροι εις όλας τας εκδηλώσεις της δημοσίας και ιδιωτικής ζωής των.

3) Συγκροτείται από σήμερον Προσωρινή 7μελής Λαϊκή Επιτροπή, ήτις, ομού μετά του επικεφαλής των Ταγμάτων Τάξεως του ΕΛΑΣ και της Εθνικής Πολιτοφυλακής, θα μεριμνά δια την εφαρμογήν και των όρων του παρόντος και δια τα ζητήματα της Ασφαλείας και Τάξεως της πόλεως μέχρις αναδείξεως της οριστικής Δημοτικής Αρχής βάσει και κατά τας οδηγίας της Εθνικής Κυβερνήσεως.

Εφ’ ώ συνετάγη το παρόν και υπογράφεται ως έπεται: Εν Αγρινίω τη 14η Σεπτεμβρίου 1944. 1) Οι εκπρόσωποι της πόλεως Αγρινίου και του Τάγματος Ασφαλείας Αγρινίου. 2) Οι εκπρόσωποι της Πολιτικής Επιτροπής Εθνικής Απελευθέρωσης (Π.Ε.Ε.Α.) και Αντιπρόσωποι του Γενικού Στρατηγείου του ΕΛΑΣ.

Το δεύτερο πρωτόκολλο έχει ως εξής:

Πρωτόκολλο λεπτομερειών βάσει του υπογραφέντος Βασικού Πρωτοκόλλου «Εν Αγρινίω σήμερον τη 14η (δεκάτη τετάρτη) του μηνός Σεπτεμβρίου του έτους 1944 (χίλια εννεακόσια τεσσαράκοντα τέσσερα) οι εν τω βασικώ πρωτοκόλλω αναφερόμενοι ως εκπροσωπούντες την πάλιν Αγρινίου, το τάγμα Ασφαλείας και την Χωροφυλακήν, οι εν τω βασικώ επίσης πρωτοκολλώ εκπρόσωποι της Π.Ε.ΕΛ. και του ΕΛΑΣ, συνεφώνησαν, όσον αφορά τας λεπτομέρειας της εκτελέσεως του Βασικού Πρωτοκόλλου τα κάτωθι:

1) Ως προσωρινή Λαϊκή Επιτροπή δια την πάλιν Αγρινίου, ήτις θέλει μεριμνήσει δια την σύστασιν τοιαύτης και όπου το Δοκίμιον, υποδεικνύεται και θα επιδιωχθή εκατέρωθεν η έγκρισίς των εν Λαϊκή συγκεντρώσει οι: α) Κων. Καζατζής, β) Νικ. Καρμανίδης, γ) Νικ. Πολυμερίδης, δ) Χρήστος Μπανιάς ε) Ιωάννης Ροντήρης, στ) Χριστόφορος Καπελλάκης και ζ) Αθανάσιος Κακογιάννης, αύτη θα ασκεί την εξουσίαν του Δημάρχου και του Δημοτικού Συμβουλίου, των αποφάσεων της λαμβανομένων κατά πλειοψηφίαν.

2) Όλες αι Δημόσιες Αρχές θα διατηρηθώσι οι δε Δημόσιοι Υπάλληλοι, ως και των Τραπεζών, θα παραμείνωσιν εις τας θέσεις των.

3) Οι Αξιωματικοί δύνανται και δικαιούνται να φέρωσι την στολήν των και την εξάρτησίν των ως και το πιστόλιονκαι ξίφος των.

4) Άπαντες οι άνδρες του Τάγματος Ασφαλείας και οι Έφεδροι Αξιωματικοί του απολύονται ευθύς αμέσως παραδίδοντες τον οπλισμόντων και τα στρατιωτικά των είδη εφοδιαζόμενοι με σχετικόν φυλλον πορείας υπό του ΕΛΑΣ. Όσοι εκ τούτων κατάγονται εξ άλλων περιφερειών και δεν δύνανται λόγω συγκοινωνιακών δυσχερειών ν’ αναχωρήσωσιν αμέσως εξ Αγρινίου, θα στρατωνίζονται εις τον Στρατώνα και θα συσσιτώσιν εις την Λέσχην Αξιωματικών ως και οι Αξιωματικοί του ΕΛΑΣ, απερχόμενοι δε εξ Αγρινίου θα εφοδιασθώσι δια φύλλου πορείας.

5) Οι Χωροφύλακες, αφού συγκεντρωθεί ο οπλισμός των, υπό της Εθνικής Πολιτοφυλακής, θα παραμείνουν εις τα Τμήματα των σιτιζόμενοι υπό της ΕΤΑ του ΕΛΑΣ μέχρις ότου διευθέτηση το ζήτημα τούτο η Εθνική Κυβέρνησις. Τούτο ισχύει και δια τους κ.κ. Αξιωματικούς της.

Εφ’ ώ συνετάγη το παρόν και υπογράφεται ως έπεται: (ακολουθούν οι υπογραφές».

——————–

Σημείωση: Τα ανωτέρω επιμελήθηκε να δημοσιεύσει με άλλες πολύ ενδιαφέρουσες λεπτομέρειες ο Μάκης Γερολυμάτος στο πολύ αξιόλογο βιβλίο του «Αγρίνιο, Δρόμοι που γράφουν Ιστορία».

Τι γράφηκε στον τοπικό τύπο της εποχής:

 

Η τοπική  εφημερίδα «ΔΥΤΙΚΗ ΕΛΛΑΣ» που κυκλοφορούσε τότε, στο φύλλο της με ημερομηνία  15 Σεπτεμβρίου 1944, γράφει: «Από νωρίς χθες το πρωί μία ασυνήθιστη κίνηση επικρατούσε σ’ όλη την πόλη μας. Οι δρόμοι έσφυζαν από την κίνηση των πολιτών. Όλη η αγορά είχε σημαιοστολιστεί αυθόρμητα χωρίς, σχεδόν, την εντολή κανενός·… Γυναίκες, παιδιά, γέροντες ξεπετιόνταν από τα σπίτια αλαλάζοντας χαρούμενα και σχηματίζοντας μία συνεχώς ογκούμενη πομπή που κινούνταν προς το Διοικητήριο του Τάγματος Ασφαλείας.

Η κυκλοφορία των πολιτών ήταν απαγορευμένη κι όμως αψηφώντας τα στημένα παντού πολυβόλα, ο λαός ορμούσε ζητωκραυγάζοντας υπέρ της συμφιλιώσεως. Ο λαός της πόλης μας έδινε έτσι την ψήφο του. Από εκείνη τη στιγμή η συν­θηκολόγηση του Τάγματος είχε υπογραφεί. Όταν η πομπή έφθασε στην πλατεία Μπέλλου, οι Αγρινιώτες, μπροστά στις προτεταμένες κάννες των αυτομάτων που ήταν στημένα σης τέσσερις γωνίες της πλατείας, ώρμησαν έξαλλοι από ενθουσιασμό προς τους αντιπροσώπους του ηρωικού ΕΛΑΣ, που η είσοδος τους στην πόλη ήταν μία εγγύηση για την απελευθέρωση τους…

Οι καμπάνες των εκκλησιών άρχισαν να χτυπούν, ως εκ συνθήματος θάλεγε κανείς, αγγέλοντας την χαρμόσυνη νίκη πούχε αποσπάσει ο λαός, παρ όλον ότι επίσημα δεν είχε τακτοποιηθεί ακόμη τίποτε. Επακολούθησαν διαπραγματεύσεις κατά τη διάρκεια των οποίων και οι τελευταίες αντιρρήσεις υπερνικήθηκαν. Αμέσως έπειτα ο Θανάσης Χατζής, αντιπρόσωπος της ΠΕΕΑ συνοδευόμενος από έναν αντιπρόσωπο του Τάγματος, έσπευσε στις φυλακές για την απελευθέρωση των κρατουμένων. Ύστερα από μία συγκινη­τική προσφώνηση ανοίχτηκαν οι πύλες των φυλακών κι όλοι οι κρατούμενοι, τίμιοι αγωνιστές του πιο τίμιου λαϊκού αγώνα, που ζούσαν διαρκώς υπό την απειλή του θανάτου γιατί τόλμησαν να υψώσουν το ανάστημα τους και να βροντοφωνάξουν τα δικαιώματα του Λαού, ανάπνευσαν τον αέρα της λευτεριάς. Κάτω απ’ τις επίμονες κραυγές των απελευθερωθέντων όλοι εν πομπή κατευθύνθηκαν προς τον ομαδικό τάφο των θυμάτων της φασιστικής τυραννίας στην Ανία Τριάδα.

Ο αποφυλακισθείς εφημέριος συναγωνιστής Κωνσταντίνος Βαλλής, σε μία ατμόσφαιρα συγκίνησης, έψαλε την επιμνημόσυνο δέηση. Όλοι μαζί έπειτα έψαλαν το πένθιμο εμβατήριο, ενώ δάκρυα πόνου και χαράς συνάμα έτρεχαν από τα μάτια των ελεύθερων πια παλληκαριών. Στη συνέχεια παραληρώντας από χαρά και ενθουσιασμό, οι ελευθερωμένοι συναγωνιστές ξεχύθηκαν στην πόλη όλη την ώρα εκείνη. Στην πλατεία κατέβασαν την προδοτική σημαία των γερμανοτσολιάδων και ύψωσαν την Ελληνική Σημαία. Αναρτήθηκαν φωτογραφίες του Στάλιν, Ρούσβελτ και Τσώρτσιλ και πάνω με την επιγραφή «Ζήτω η Ένωση»,

«Ο λαός Νικά»… Έτσι τελείωσε το απόγευμα αυτό της Πέμπτης 14 του μηνός Σεπτεμβρίου, του ιστορικότερου μήνα και της ιστορικής διαδρομής του ηρωικού Αγρινίου».

 

http://www.epoxi.gr/